حسابداری سنجش مسئولیت چیست؟

بسیاری از واحدهای تولید یا تجاری، به سطوح کوچک تری تقسیم می شوند.
هر یک از این سطوح مسئولیت و وظیفه خاصی بر عهده می گیرد.
حسابداری سنجش مسئولیت با ابزار و مفاهیم خاص خودش، حسابداران مدیریت را یاری می دهد تا بتوانند عملکرد بخش ها و افراد مربوط را ارزیابی و هماهنگی لازم در مجموعه ایجاد شود.

حسابداری سنجش مسئولیت یک سیستم گزارش دهی داده های مالی است.
این نوع حسابداری داده های مالی را بر مبنای حوزه های مسئولیت یک مجموعه یا سازمان طبقه بندی می کند.
درآمد و هزینه هر یک از حوزه هایی که به مدیر هر بخش سپرده می شود را دسته بندی و گزارش می کند.

در بعضی منابع، بجای عبارت حسابداری سنجش مسئولیت از حسابداری سودآوری نام می برند
این نوع حسابداری ، گزارش های مالی حسابداری را تخصصی تر می کند و به صورت جداگانه بررسی می کند.

اجزای این نوع حسابداری چیست؟

ورودی ها و خروجی ها

اجرای حسابداری سنجش مسئولیت بر اساس اطلاعات مربوط به ورودی و خروجی انجام می شود.
منبعی که در سازمانی مانند تعداد مواد اولیه مصرفی که استفاده می شود ، ساعات کاری که کارگران صرف می کنند، به عنوان ورودی در نظر گرفته می شود.

محصول نهایی تولید شده به عنوان خروجی نامیده می شوند.

شناسایی مرکز مسئولیت

کل مفهوم حسابداری مسئولیت بستگی به شناسایی مرکز مسئولیت دارد.

مرکز مسئولیت ، نقطه تصمیم گیری در سازمان را مشخص می کند.
به طور کلی در سازمان های کوچک ، یک نفر که احتمالاً مالک شرکت است می تواند کل سازمان را مدیریت کند.

اطلاعات هدف و واقعی

حسابداری سنجش مسئولیت به داده های هدف یا بودجه و داده های واقعی برای ارزیابی عملکرد مدیر مسئول هر مرکز مسئولیت نیاز دارد.

مسئولیت بین ساختار سازمان و مرکز مسئولیت

برای موفقیت در یک سیستم حسابداری مسئولیت پذیر ، یک ساختار سازمانی با اقتدار و مسئولیت مشخص لازم است.
به همین ترتیب ، سیستم حسابداری مسئولیت باید طبق ساختار سازمان طراحی شود.

اختصاص هزینه و درآمد به یک فرد

پس از تعریف اختیار ، رابطه مسئولیت ، هزینه و درآمد قابل کنترل باید برای ارزیابی عملکرد آن ها به افراد خاص اختصاص یابد.

مراکز مسئولیت در حسابداری سنجش مسئولیت چیست؟

این سیستم بر اساس مراکز مسئولیت کار می کند.

مرکز مسئولیتت به بخشی از مجموعه گفته می شود که مدیر آن مسئول ارائه گزارش حساب ها در قبال نتایج مالی فعالیت های آن بخش می باشد.
برای هر سطح از سازمان، یک مرکز مسئولیت وجود دارد. هم چنین هر مرکز دارای یک گزارش مجزا است.

گزارش یک مرکز مسئولیت شامل اقلامی از درآمد و هزینه می شود که معمولا باید تحت نظارت مدیر آن مجموعه قرار گیرد.
به این شیوه می توان نحوه عملکرد مدیر هر بخش را تعیین کرد.

با توجه به وجود سلسله مراتب در سازمان های مختلف، ممکن است گزارش یکی از اقلام در چندین سطح ارائه شود.

چون مدیران سطوح پایین تر به مدیران بالاسری خود گزارش می دهند و
به همین ترتیب گزارش ها از پایین ترین سطح به بالا ترین می رسد.
گزارش های عملیاتی هنگامی در گزارش های سطوح بالا تر اورده می شوند که خلاصه و مختصر شده باشند.

این مراکز در حسابداری سنجش مسئولیت عبارتند از:

مراکز هزینه

اگر یک مرکز مسئولیت تنها شامل هزینه ها یا مخارج باشد، مرکز هزینه نامیده می شود.
هم چنین وظیفه این مجموعه ارائه گزارش های هزینه است.

بدیهی است که بیشتر واحدهای تجاری متحمل هزینه می شوند ،
بنابراین این فقط این موارد مرکز هزینه را تعریف نمی کند.

مرکز هزینه ها شاید با آنچه کمبود شده بهتر تعریف شود.
مثلا عدم درآمد ، یا حداقل عدم کنترل درآمدزایی.
نمونه هایی از زیرمجموعه هایی که پشتیبانی از آنها بسیار دارای هزینه است و
به طور مستقیم در درآمدزایی نقش ندارند، عبارتند از:

• منابع انسانی

• حسابداری

• بخش حقوقی و سایر ادارات

مراکز سود

از طرف دیگر، اگر یک مدیر مسئول درآمد ها و هزینه ها باشد، ان بخش یک مرکز سود نامیده می شود.

برای مثال، یک رستوران زنجیره ای ممکن است هر فروشگاه را به عنوان یک مرکز سود جداگانه ارزیابی کند.

مدیر فروشگاه مسئول درآمد و هزینه های فروشگاه است.
فروشگاهی با درآمد بیشتر هزینه های غذایی بیشتری را ایجاد می کند.
بنابراین ارزیابی هزینه غذا به تنهایی بدون توجه به درآمد فروشگاه ، احمقانه خواهد بود.

مراکز سرمایه گذاری

در سطوح بالاتر درون یک سازمان ، مدیران واحدها نه تنها برای کنترل هزینه و نتایج سود ، بلکه برای میزان سرمایه گذاری که برای دستیابی به این نتایج استفاده می شود ،باید پاسخگو باشند.

هم چنین اگر یک مدیر، در تصمیم های مربوط به سرمایه گذاری در طرح ، تجهیزات و دیگر منابع سرمایه ای وارد شود
و علاوه بر آن، مسئول هزینه ها و درآمد ها باشد، آن واحد را یک مرکز سرمایه گذاری می نامند.

به عبارت دیگر ، مدیر مسئولیت اتخاذ استراتژی هایی را دارد که سرمایه قابل قبولی را که برای استفاده به او محول می شود ، بدست آورد.

مدل های ارزیابی برای مراکز سرمایه گذاری پیچیده تر و متنوع تر می شوند.
آنها معمولاً حول نرخ بازده محاسبه شده می چرخند.

بنابراین مدیر یک مرکز سرمایه گذاری ، مسئولیت ارائه گزارش سودهای کسب شده مرتبط به مرکز خود ، با توجه به سرمایه دریافتی مرکز را بر عهده دارد.

مراکز درآمد

مدیر هر مرکز درآمد ، مسئولیت ارائه گزارش های درآمدهای مربوط به آن مرکز را بر عهده دارد.

تفاوت حسابداری با حسابداری سنجش مسئولیت چیست؟

با تمرکز بر مراکز مسئولیت یک سسیتم حسابداری سنجش مسئولیت، اطلاعات هزینه و درآمد بر اساس مسئولیت های مشخص شده برای مدیران یا سطوح مختلف یک مجموعه طبقه بندی و گزارش می کند.

این سیستم حسابداری، گرچه یک سطح از حسابداری عادی هزینه ها پیشرفته تر است اما
دلیل بر آن نیست که روال عادی حسابداری یعنی تهیه اسناد کنترل هزینه و درآمد متوقف شود.

این نوع حسابداری بر ارائه گزارش ها و نه ثبت اسناد اشاره دارد.
هنگامی که داده های مالی مربوط به عملیات های عادی و روزانه در یک سیستم ثبت شده باشد، می توان از روی آن داده ها ، گزارش های جدیدی بدست آورد.

هم چنین با مطالعه نمودار و چارت سازمانی یک شرکت و بررسی گزارش های ارائه شده از آن ها، می توان چگونگی کار یک سیستم حسابداری سنجش مسئولیت را مشاهده کرد.

این سیستم، یک شبکه ارتباطی را در داخل مجموعه ایجاد می کند که وظیفه آن ، جمع آوری اطلاعات مربوط به عملیات مطلوب است.

چگونگی قابلیت کنترل درآمد و هزینه

مدیر کل مجموعه انتظار دارد در عین تولید محصول با کیفیت و یا ارائه خدمات مفید، کمترین هزینه ممکن را بپردازد.

موسسه ها و مراکز خصوصی در صدد کسب حداکثر مقدار سود هستند.
این در حالی است که سازمان های دولتی یا انجمن های خیریه در محدوده بودجه یا اعتبارات خود، در پی به سرانجام رساندن ماموریت خود هستند.

در هر صورت همه مجموعه ها، برای رسیدن به مقصود خود باید منشا ایجاد هزینه و درآمد را مشخصا بداند.
به همین منظور به مدیرانی احتیاج است که بتوانند به خوبی این هزینه ها و درآمد ها را شناسایی و کنترل کند.

در آمد ها و هزینه های قابل کنترل یک مدیر ، آن دسته است که تحت نظر او و تحت نفوذ و تصمیم های اوست.

تعیین چگونگی قابلیت کنترل، کلیدی برای یک سیستم حسابداری سنجش مسئولیت موفق محسوب می شود.

از لحاظ تئوری، این مسئله به این معناست که هر ریال از هزینه های انجام شده یا
درآمدهای کسب شده در یک شرکت، حداقل توسط یک مدیر قابل بررسی و کنترل است.

در هر صورت، شناسایی هزینه های قابل کنترل در سطوح پایین تر مدیریت اغلب دشوار است؛
زیرا مسئولان آن ها به ندرت دارای اختیار تمام و کمال جهت جذب یا نظارت بر استفاده از منابع و خدمات هستند.

برای مثال:

اگر منابع بین سطوح دیگر مدیریتی هم قرار گرفته باشد، یک مدیر تنها نفوذ و کنترل جزیی بر چنین هزینه هایی دارد.
به همین علت مدیران باید در شناسایی هزینه ها کمک برسانند چون این عامل در ارزیابی عملکرد خود مدیران اثر گذار است.

اگر اقلام درآمد و هزینه ها توسط شخص مسئول حوزه ای که درآمد و هزینه در آن جا واقع شده است کنترل شود،
این امکان وجود دارد که یک سیستم گزارش گری معنی دار و کارآمد که مسائل مهم عملکرد عملیاتی را نشان می دهد، طراحی شود.

گزارش های عملکرد چگونه گزارش هایی هستند؟

عملکرد هر کدام از مراکز مسئولیت به طور دوره ای از طریق گزارش های عملکرد ارائه می شوند.

این گزارش ها اغلب نتیجه های مالی بودجه شده و نتایج واقعی هر یک از مرکز های مسئولیت را انعکاس می دهد.

از طریق این گزارش ها، مدیریت مجموعه می تواند عملکرد بخش های تابع و هم چنین عملکرد کل مجموعه را ارزیابی می کند.

این ارزیابی های موجب بهبود عملکرد مجموعه تجاری ، روحیه گرفتن عوامل و برنامه ریزی عملیات های اینده مجموعه می شود.

معمولاً هر بخش و بخش غیرمتمرکز در یک شرکت، گزارش ماهانه ای را ارائه می دهد که مبالغ بودجه و واقعی آن را برای ماه اخیر و هم چنین میزان بودجه سالانه و بودجه واقعی آن را نشان می دهد.

مزایای این نوع حسابداری چیست؟

این امر از مدیریت می خواهد ساختار شرکت را به رسمیت بشناسد و بررسی کند که چه کسی در مقابل چه چیزی مسئول است و مشکلات را برطرف می کند.

این توجه و آگاهی مدیران را افزایش می دهد زیرا آنها مجبورند تغییرات مربوط به آنها را توضیح دهند.
این کمک می کند تا دستاوردها را بین اهداف از پیش برنامه ریزی شده و نتایج واقعی مقایسه کنید.

با بررسی کار و موفقیت کارکنان ، این یک حس کارآیی در افراد منفرد ایجاد می کند.
این مدیریت را برای برنامه ریزی و ساختار هزینه و درآمد آینده یک شرکت راهنمایی می کند.

به عنوان یک ابزار کنترل هزینه ، “ایجاد آگاهی از هزینه” را در بین کارگران ایجاد می کند.
اهداف فردی و شرکتی به بهترین وجه برقرار و ابلاغ می شود.

این فعالیتهای عملیاتی شرکت را برای نتیجه ای موثر و کارآمد بهبود و کنترل می کند.
ساختار گزارش را ساده کرده و گزارش سریع را راهنمایی می کند.

معایب و محدودیت های مسئولیت حسابداری

به طور کلی ، یک پیش نیاز برای ایجاد یک سیستم حسابداری موفق مسئولیت مانند شناسایی مناسب مرکز مسئولیت ، تفویض اختیار کافی از کار ، گزارش دهی مناسب وجود ندارد.

این مشکل، ایجاد سیستم حسابداری مسئولیت را دشوار می کند.

این امر به نیروی انسانی ماهر در هر بخش نیاز دارد که هزینه شرکت را افزایش می دهد.

سیستم حسابداری مسئولیت فقط برای هزینه های قابل کنترل اعمال می شود.

اگر مسئولیت و هدف به درستی برای شخص توضیح داده نشود ، سیستم حسابداری مسئولیت نتایج درستی نخواهد داشت.

مثالی از حسابداری سنجش مسئولیت

بیایید مثالی را از منظر مرکز هزینه در نظر بگیریم ، یک شرکت دارویی مشهور، پیشنهاد تولید واکسیناسیون فلج اطفال را در یک گروه 100000 نفری در 3 مرحله دارد.

این شرکت هزینه 25 میلیون دلار برای هر سه مرحله را طی 6 ماه تخمین زده است.
با این حال ، پس از تولید واکسن ، شرکت در نهایت 26.5 میلیون دلار هزینه کرد ،
بنابراین در اینجا مدیر حساب مسئولیت باید هزینه افزایش یافته را برای مدیریت توجیه کند.

دلایل مختلفی می تواند وجود داشته باشد ، افزایش هزینه مواد اولیه ، افزایش هر واحد هزینه برق یا هر سیاست جدید دولت که منجر به افزایش هزینه شود.

بنابراین

حسابداری مسئولیت پذیری با استفاده از دستگاههای مناسب برای تعیین اهداف واحدهای فرعی و واحدهای تولیدی و هماهنگی اهداف آن ها ، به حسابداری مدیریت کمک می کند.
این حسابداری در کنار روال عادی حسابداری انجام می شود.

پیچیدگی های خاص خودش را دارد اما سودهای آن نیز بسیار قابل توجه هستند و
باعث افزایش کارایی و شفافیت مجموعه می شود.