شرایط دریافت بیمه بیکاری: پاسخ به 17 سوال متداول
با توجه به شرایط بوجود آمده در ارتباط با کرونا، در این مقاله قصد داریم تا به بحث پیرامون بیمه بیکاری و شرایط دریافت بیمه بیکاری بپردازیم و سوالاتی را که ممکن است برای هر شخصی در مورد بیمه بیکاری مطرح شود پاسخ خواهیم داد.
1- بیمه بیکاری چیست و شرایط دریافت بیمه بیکاری چیست؟
پیش از آنکه به بحث راجع به بیمه بیکاری بپردازیم لازم است تا تعریف مختصری از بیکاری داشته باشیم.
بیکاری به معنای عدم ادامه کسب و کار یا عدم دسترسی شغل برای افراد است.
به عبارتی دیگر بیکار به شخصی گفته می شود، که توانایی و آمادگی فعالیت جهت اشتغال را دارد وبرای یافتن شغل در تلاش است، اما در حال حاضرنمی تواند شغلی داشته باشد، یعنی فرد بیکار بدون میل و اراده ی خود بیکار شده است.
طبق تعاریفی که از اشخاص بیکار صورت گرفته بیمه بیکاری بیمه ایست که، به اشخاص بیکار طبق شرایطی تعیین شده از طرف سازمان تامین اجتماعی تعلق می گیرد.
به بیانی ساده تر بیمه بیکاری، حمایتی است اجتماعی از کارگرانی که بدون میل خود بیکار شده اند. اما سوال این است که شرایط دریافت بیمه بیکاری چیست؟
2- بیمه بیکاری به چه کارگرانی تعلق می گیرد؟ (شرایط دریافت بیمه بیکاری)
براساس قانون، بیمه بیکاری به اشخاص ذیل تعلق می گیرد:
- اشخاصی که مشمول قانون کار و تامین اجتماعی باشند.
- بیکاری حداکثر ۳۰ روز پس از اخراج یا اعلام عدم نیاز توسط کارفرما به اداره کار گزارش شود. (گاهی بیشتر از ۳۰ روز هم ممکن است.)
- به صورت غیر ارادی از کار اخراج شده باشند.
- تبعه کشورهای خارجی نباشند.
- مستمری بگیر، بازنشسته و یا از کار افتاده کلی نباشند.
- بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد. در صورتیکه به دلیل پایان قرارداد بیکار شده، باید حداقل یک سال سابقه بیمه داشته باشد.
- بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه همچون سیل، زلزله و آتش سوزی وغیره بیکار می شوند، جهت دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن حداقل سابقه پرداخت حق بیمه ندارند.
نکته قابل توجه
بیمه شدگان تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی اگر از کار بیکار شوند، طی مدت حداکثر یک ماه، از روزی که بیکار شدند قادر هستند به شعب تامین اجتماعی مراجعه کرده و نسبت به تشکیل پرونده خود اقدام کنند.
3- شرایط دریافت بیمه بیکاری سازمان تامین اجتماعی چیست؟
بیمه شدگان در صورتیکه شرایط زیر را دارا باشند، امکان دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند:
- مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند.
- تبعه کشورهای خارجی نباشند.
- مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند.
- دارای حداقل ٦ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند.
- در زمره صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشد.
سازمان تامین اجتماعی با پرداخت حق بیمه بیکاری به اشخاص مشمول کمک می کند تا توانایی امرارمعاش داشته باشند.
براساس 4فرض مشمولان بیمه بیکاری تعیین می شوند که در ادامه بررسی آن ها را بررسی می کنیم:
فرض اول: کارگر نقشی در اخراجش نداشته باشد. (شرط اول دریافت بیمه بیکاری)
اخراج کارگر به گونه ای باشد که نقش وی درآن صفر باشد که در این حالت کارگر باید توسط کارفرما اخراج شده باشد.
این اخراج می‌تواند به سبب عدم نیاز کارگر یا عدم تفاهم کارگر و کارفرما در ادامه همکاری و کار باشد.
بنابراین در مواردی که خود کارگر در بروز بیکاری نقش داشته باشد بیکاری غیرارادی محسوب نمی‌شود.
فرض دوم: کارگر دارای قصور نباشد (شرط دوم دریافت بیمه بیکاری)
در این فرض کارگر با انجام اقدامات و فعالیت‌هایی که از آن به قصور در کار تعبیر می‌شود، اخراج شود.
اگرچه در این حالت کارگر توسط کارفرما اخراج شده است اما به دلیل آنکه عامل اصلی اخراج، رفتار نادرست کارگر بوده، پس بیکاری ارادی تلقی می‌شود و کارگر مشمول دریافت مقرری بیکاری نمی‌شود.
این نوع اخراج باید با موافقت شورای اسلامی کارگاه و یا نماینده کارگران باشد.
در اینصورت لازم است تا توسط هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار نیز تایید شود.
فرض سوم: حوداث غیرمترقبه (شرط سوم دریافت بیمه بیکاری)
در فرض سوم در حالتی که کارگاه براثر حوادث پیش‌بینی‌نشده ای چون سیل، زلزله و… که از اختیار کارگر و کارفرما خارج است، بیکار شود، بیکاری غیرارادی محسوب می‌شود.
کارگر در طول تعطیلی کارگاه از مقرری بیمه بیکاری برخوردار می‌شود.
در این حالت کارگر پس از احیای مجدد کارگاه به کار سابق بازمی‌گردد.
این از مواردی است که دوره تعطیلی کارگاه، دوران تعلیق قرارداد کار است.
در این حالت مقرری بیمه بیکاری پرداخت می شود و کارفرما نمی‌تواند عذر کارگر را بخواهد.
نکته قابل توجه
کارمندان و کارشناسان شعب سازمان تامین اجتماعی موظف اند تا در این نوع از بیکاری متوجه باشند که پس از احیای مجدد کارگاه، کارگر باید به کار خود بازگشت داده و مقرری وی قطع شود.
فرض چهارم: عدم پذیرش کارگر بعد از دوران تعلیق (شرط چهارم دریافت بیمه بیکاری)
در فرض اخر بیان شده است که در تمامی موارد دوران تعلیق، از قبیل:
- دوره سربازی،
- حضور در جبهه،
- مرخصی زایمان،
- مرخصی استعلاجی،
- مرخصی سفر حج،
- مرخصی‌های استحقاقی و
- مرخصی بدون حقوق،
که پس از پایان مدت تعلیق کارفرما از پذیرش مجدد کارگر سر باز زند، مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود. پیشنهاد می کنیم مقاله انواع مرخصی در قانون کار و پاسخ به 16 سوال متداول در مورد مرخصی را مطالعه بفرمایید.
4- چه مدارکی جهت دریافت بیمه بیکاری لازم است؟
جهت دریافت بیمه بیکاری شخص متقاضی می بایست مدارکی را به اداره کار و تعاون تحویل دهد، که این مدارک عبارت اند از: (شرایط دریافت بیمه بیکاری)
- اصل و کپی یکسال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده
- عکس ۴*۳ جدید (۴ قطعه)
- اصل و کپی مدرک تحصیلی یا مدرک فنی
- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
- اصل و کپی کارت ملی
- اصل و کپی گواهی کار از شرکت
- اصل و کپی کارت پایان خدمت (فقط برای آقایان)
- کپی صفحه اول دفترچه بیمه
5- آیا سابقه جزئی از شرایط تعلق بیمه بیکاری است؟ (شرایط دریافت بیمه بیکاری)
یکی از الزامات تعلق بیمه بیکاری برخورداری از سابقه به میزان حداقل شش ماه سابقه قبلی است.
اما در چند مورد داشتن سابقه مذکور لازم نیست یا نیاز به سابقه بیشتری است که از جمله:
- الف) زمانیکه بیکاری ناشی از تعطیلی ناگهانی کارگاه، بر اثر حوادث غیرمنتظره باشد، نیازی به سابقه شش‌ماهه نیست که با یک روز سابقه نیز مقرری مربوطه به کارگر بیکار تعلق می‌گیرد.
- ب) اگر بیکاری پس از اتمام قرارداد کاری رخ دهد و شخص بیمه‌شده نیز دارای یک سال سابقه در آخرین کارگاه باشد، مشمول دریافت مقرری می‌شود.
6- آیا الزامی به صدور معرفی نامه توسط کارفرما است؟ (شرایط بیمه بیکاری)
پاسخ سوال بله است چرا که برای دریافت بیمه بیکاری لازم است کارفرما در نامه‌ای به اداره کار و تعاون مرکزی استان، علت بیکار شدن ناخواسته شخص را با درج زمان، به صورت مکتوب اعلام کند.
همچنین تشخیص ارادی یا غیر ارادی بودن بیکاری بیمه شده، برعهده کمیته ای است که در وزارت کار تشکیل می شود که شامل نماینده وزارت کار و نماینده سازمان تامین اجتماعی است.
7- تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری چقدر است؟ (شرایط بیمه بیکاری)
هیچگونه محدودیتی در تعداد دفعات قابل استفاده از بیمه بیکاری وجود ندارد.
حداکثر مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری با احتساب دوره‌های قبلی برای مجردین برابر ۳۶ ماه و برای متاهلین یا متکفلین، مجموعا به مدت ۵۰ ماه است.
8- طول بیمه بیکاری چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟
جهت محاسبه طول مدت بیمه بیکاری در هر دفعه استفاده از آن می توان از فرمول زیر استفاده می شود : (شرایط دریافت بیمه بیکاری)
- جمع سابقه بیمه کارگری (حق بیمه بیکاری به میزان (۳%) آن پرداخت شده است).
ممکن است این سابقه از چندین کارگاه واریز شده باشد.
همچنین سابقه واریز بیمه می تواند با فاصله یا متوالی باشد. - با کمک جدول بیمه بیکاری مدت استحقاق بیمه بیکاری کل استخراج می شود.
- کل مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری که کارگر قبلا استفاده کرده استخراج می شود.
- و در نهایت مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری (شماره ۳) از مدت استحقاق بیمه بیکاری (شماره ۲) کسر می شود و مدت باقی مانده به کارگر پرداخت می شود.
9- نحوه استفاده از بیمه بیکاری چگونه است؟
جهت تشکیل پرونده بیمه بیکاری، در صورتی که فرد موردنظر شرایط مربوط به بیمه بیکاری را دارا باشد لازم است به همراه مدارک لازم جهت دریافت بیمه بیکاری، حداکثر در مدت زمان ٣٠ روز، از تاریخ بیکاری به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه کرده و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام نماید.
توجه شود که:
اگر متقاضی دریافت بیمه بیکاری امکان اطلاع رسانی به اداره کار را در این بازه زمانی نداشته باشد و مراجعه وی بعد از ٣٠ روز با ارائه عذر موجه صورت پذیرد، مراجعه وی با تایید هیأت حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا ٣ ماه امکان پذیر خواهد بود.
10- حقوق بیمه بیکاری چقدر است؟ (دریافت بیمه بیکاری)
در صورت دارا بودن شرایط دریافت بیمه بیکاری، مقدار پرداخت مقرری بیمه بیکاری برابر ۵۵% متوسط حقوق و دستمزد بیمه‌شده است.
البته بر اساس تعداد افراد تحت تکفل، تا ۴ نفر که هر نفر ١٠ درصد قابل افزایش است.
به شرط آنکه از حداقل دستمزد همان سال که توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود کمتر نبوده و از ٨٠% حقوق بیمه‌شده نیز بیشتر نباشد.
فردی که از مستمری از کار افتادگی جزئی استفاده می‌کند نیز همزمان قادر است تا از مقرری بیمه بیکاری نیز بهره‌مند شود.
11- آیا امکان محاسبه آنلاین بیمه بیکاری وجود دارد؟
محاسبه آنلاین بیمه بیکاری توسط ابزار آنلاین فارسی به نام کیت ست قابل انجام است.
روش کار به این صورت است که ابتدا باید بازه تعداد ماه هایی که حق بیمه پرداخت کرده اید را در قسمت تعداد ماه های پرداخت بیمه انتخاب کنید.
سپس مقدار میانگین حقوق دریافتی در سه ماه قبل از بیکاری (بدون در نظر گرفتن حق اولاد، حق مسکن و …) را به ریال وارد کرده و پس از انتخاب وضعیت تاهل و افراد تحت تکفل، کیت ست به محاسبه حقوق بیمه بیکاری می انجامد.
12- زمان واریز حقوق بیمه بیکاری چه زمانی است؟
تاریخ واریز حقوق بیمه بیکاری معمولا بین ۱۰ ام الی ۱۵ ام هر ماه انجام می‌شود.
اگر بعد از این مدت واریزی صورت نگرفت باید به شعبه تامین اجتماعی مراجعه کرده و علت را جویا شد.
13- عیدی مربوط به بیمه بیکاری چقدر است؟
باتوجه به این موضوع که بیمه بیکاری جزئی از حمایت‌های تامین اجتماعی است، صندوق تامین اجتماعی موظف است با دریافت حق بیمه مقرر، به بیمه شدگانی که براساس مقررات این قانون موقتاً بیکارهستند، مقرری بیمه بیکاری پرداخت کند.
بنابراین عیدی از طرف کارفرما، بعلت وجود رابطه اشتغال و مزدبگیری پرداخت می‌شود، پس در دوران دریافت بیمه بیکاری به شخص مربوطه عیدی تعلق نمی‌گیرد و مبلغی باعنوان عیدی بیمه بیکاری وجود نخواهد داشت.
جهت مطالعه بیشتر در مورد نحوه محاسبه عیدی و پاداش پایان سال مقاله اینجا را مطالعه بفرمایید.
14- شرایط لغو دریافت بیمه بیکاری چیست؟
دلایل منجر به قطع بیمه بیکاری از طرف سازمان کار و تعاون عبارت اند از:
- در صورت اشتغال مجدد شخص بیمه شده
- بیمه‌شده شغل مشابه پیشنهاد شده را قبول نکرده و خودداری کند.
- بیمه‌شده مستمری بازنشستگی دریافت کند یا دچار از کار افتادگی کلی شود.
- در صورت پایان مدت زمان تعلق بیمه بیکاری به شخص
- در صورت فوت شخص بیمه شده
- شخص بیمه‌شده بدون دلیلی موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی خودداری کند.
15- مزایای دریافت بیمه بیکاری چیست؟
از مزایای دریافت بیمه بیکاری می توان به این مورد اشاره کرد که تمام مدت زمانیکه شخص بیمه بیکاری دریافت می کند، برای وی به عنوان سابقه خدمت منظور می‌شود.
به عبارتی دیگر ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزئی از سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت محسوب می‌شود.
همچنین در صورت وجود نیاز به جذب نیرو، فرد در اولویت معرفی به واحدهای پذیرنده نیروی کار و اشتغال به کار جدید قرار می‌گیرد.
16- ثبت نام غیرحضوری بیمه بیکاری در دوران کرونا چگونه است؟ (دریافت بیمه بیکاری)
با توجه به شیوع گسترده ی بیماری کرونا یا کویید 19 بسیاری از کسب و کارها با تعطیلی مواجه شده اند که به دنبال آن تعداد زیادی از اشخاص بیکار شده اند.
به همین سبب دراین دوران خبرهایی از جانب وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی اعلام شده است:
جهت پیشگیری از شیوع کرونا و حفظ سلامت کارگران مشمول قانون کار و تامین اجتماعی که شغل خود را ازدست داده و بیکار شده اند، از این پس برای ثبت درخواست بیمه بیکاری نیاز به مراجعه ی حضوری نمی باشد.
به گفته ی ایشان برای رعایت مهلت قانونی بیمه بیکاری کارگران مشمول این قانون قادرند تا جهت انجام عملیات مربوطه به سامانه ثبت درخواست بیمه بیکاری مراجعه کنند.
17- چه کسانی مشمول بیمه بیکاری در دوران کرونا هستند؟
افرادی مشمول این بیمه خواهند بود که تا قبل از شرایط اخیر مشمول قانون مربوطه بوده باشند.
به گفته ی مسعود بابایی برقراری بیمه بیکاری با اشخاصی که دراین دوران بیکار شده اند لازم است تا مشمول قانون کار، مشمول بیمه تامین اجتماعی و مشمول قانون بیکاری باشند.
دراینصورت میتوانند در فهرست ثبت نام شدگان نهایی قرار گرفته و سایر افراد صرفا با ثبت نام در سامانه بیمه بیکاری مشمول این بیمه نخواهند شد.
سازمان تأمین اجتماعی پس از ثبت نام اشخاص، برپایه ی کد بیمه تأمین اجتماعی ثبت نام شدگان مجزا می‌شوند.
برای افرادی که فاقد شرایط قانونی دریافت بیمه بیکاری بوده و مشمول استفاده از این مزایا نیستند، پیامک جداگانه ای براساس عدم احراز شرایط ارسال می‌کند و برای افرادی که بر اساس ضوابط قانونی حائز شرایط هستند نیز پیامک جداگانه ای براساس ورود مجدد به سامانه و درج نام و کد شعبه تأمین اجتماعی مربوطه و همچنین حساب بانکی فرد ارسال می‌شود.
