دادرسی بیمه چیست؟

امروزه به همان اندازه که به دست آوردن ثروت برای مردم مهم است، حفظ و نگهداری اموال و انجام اقداماتی برای مقابله با حوادث احتمالی که منجر به از بین رفتن اموال می‌شود نیز دارای اهمیت است.
صنعت بیمه، در این زمینه اقدامات و خدمات زیادی را پیش بینی نموده است.
اما همواره رخداد هایی وجود دارند که تفسیر قانون در آن‌ها چند پهلو است.
این موضوع منشا دعاوی بیمه میان افراد و شرکت‌های بیمه می گردد.
در این مواقع دادرسی بیمه جهت حل این دعاوی وارد عمل می‌شود.

علی رغم اینکه امروزه مردم با مواردی همچون بیمه شخص ثالث و مسائل مربوط به آن، صندوق تامین خسارات بدنی، بیمه حوادث و آتش سوزی و … بیش تر از قبل سروکار دارند، اما متاسفانه به دلیل عدم تسلط بر قوانین دادرسی بیمه، نمی دانند که ابتدا در کدام موضوع می‌بایست مستقیم به دادگاه مراجعه کرده و در کدام موضوع باید به بیمه‌ها مراجعه نمایند.
اشنایی با آیین دادرسی بیمه و دعاوی ناشی از می‌تواند دید بهتری به استفاده کنندگان این خدمات ارائه کند.

آشنایی با برخی اصطلاحات مطرح در دادرسی بیمه

در ادامه مختصرا برخی از اصطلاحات پر کاربرد بیمه جهت آشنایی بیان می‌شوند.

1) قرارداد بيمه يا بيمه‌نامه (ماده 2 قانون بیمه)

عقد بيمه و شرايط آن بايد به موجب سند كتبي بوده و سند مزبور موسوم به بيمه‌نامه خواهد بود.

 بيمه‌نامه سندي دال بر انعقاد قرار داد بوده كه با توجه به پيشنهاد بيمه‌گذار و موافقت بيمه‌گر تنظيم و پس از امضاء در اختيار بيمه‌گذار قرار مي‌گيرد.
این سند اصلی‌ترین مرجع داوری دعاوی و دادرسی بیمه است.

2) عقد بيمه

عقد بیمه عبارتست از اينكه يك يا چند نفر در مقابل يك يا چند نفر ديگر تعهد بر امري نمايند و مورد قبول آن‌ها باشد.
در عقد بيمه رابطه حقوقي كه میان بيمه‌گذار و بيمه‌گر به وجود مي‌آيد منشأ تعهد است.

3) بیمه‌گر (ماده 31 قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری)

بیمه‌گر شخصی است حقوقی که در مقابل دریافت مبلغی از بیمه‌گذار متعهد جبران خسارت و یا پرداخت وجهی معین در صورت وقوع حادثه می‌شود.

عملیات بیمه در ایران توسط شرکت‌های سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آن‌ها با نام بوده و با رعایت قانون تجارت به ثبت رسیده باشند انجام می‌گردد.

4) بيمه‌گذار (ماده 5 قانون بیمه)

بيمه‌گذار شخص حقيقي يا حقوقي است كه طرف تعهد بيمه‌گر است
بیمه گذار با پرداخت حق بيمه جان، مال و مسئوليت خود يا ديگري را براي مدت مشخص و معيني تحت پوشش بيمه قرار مي‌دهد.

بيمه‌گذار ممكن است اصيل باشد يا به يكي از عناوين قانوني نمايندگي صاحب مال يا شخص ذينفع را داشته‌باشد.
همچنین می‌تواند مسئوليت حفظ آن را از طرف صاحب مال بر عهده داشته باشد.

5) مورد بيمه

مورد بيمه مي‌تواند در یکی از دسته‌ها زیر قرارگیرد:

• بيمه اشخاص: بيمه‌گر در مقابل فوت، حيات، بيماري، از كارافتادگي و نقص عضو بيمه می‌شود.
• بيمه اشياء: بيمه‌گر در مقابل خسارات وارد به آن شيء همچون آتش‌سوزي اموال منقول و غيرمنقول، حمل و نقل كالا و … متعهد است.

مورد بيمه ممكن است شخص و يا شيء نباشد بلكه مسئوليت بيمه‌گذار در مقابل ديگري باشد.
در اين صورت بيمه‌گر متعهد است چنانچه در نتيجه‌ حادثه‌اي كه بيمه‌گذار مسئول آن باشد به ديگري خسارت وارد شود، خسارت آن شخص را جبران نمايد.
در صورت عدم پرداخت خسارت دادرسی بیمه نتیجه را مشخص می‌کند.

6) حق بيمه

حق بيمه وجهي است كه بيمه‌گذار به بيمه‌گر مي‌پردازد تا در ازای آن بيمه‌گر در صورت وقوع حادثه و ايجاد خسارت زيان وارده به آن را جبران كند.

7) خسارت يا غرامت

خسارت عبارتست از زيان وارده به مورد بيمه كه در نتيجه وقوع حادثه ايجاد مي‌شود و جبران آن در تعهد بيمه‌گر است. دریافت غرامت اصلی ترین دلیل دادرسی بیمه است.

8) مدت بيمه

• مدت بيمه فاصله زماني بين ابتدا و انتهاي تعهد بيمه‌گر است كه در طول اين زمان بيمه‌گر متعهد جبران خسارت‌هاي مورد تعهد است.
• همچنین دادرسی بیمه‌ مطروحه باید در رابطه با رخدادهای پیش آمده در این مدت زمان باشد.
• مدت بيمه در بيمه‌هاي اموال معمولاً يكسال‌ است.

آثار عقد بیمه

• مقررات عقد قرارداد بیمه برای بیمه‌گر و بیمه‌گذار، جنبه حمایتی دارد.
• قانون‌ حمایت از بیمه‌گذار که در اکثر مواقع طرف ضعیف این دعوی حقوقی است، را بسیار مورد توجه قرار داده است.
• قراردادهای بیمه اکثر مواقع به نفع بیمه‌گذار، تفسیر می‌گردد.
• بند ۲ ماده ۲ لایحه بیمه‌های تجاری، نیز به این موضوع پرداخته است.
• پیش از وقوع حادثه‌های مرتبط با قرارداد، بیشترین تعهدات بر عهده بیمه‌گذار است.
• بیمه‌گذار باید ریسک‌های احتمالی را به بیمه‌گر اطلاع داده و حق بیمه متناسب با آن را پرداخت نماید.
• همچنین در صورت تشدید ریسک‌ها نیز بایستی به بیمه‌گر اعلام شود.
• بیمه‌گر نیز متعهد به ارائه اطلاعات قرارداد مربوطه و تعدیل حق بیمه در صورت کاهش ریسک بیمه‌ای است. پس از وقوع حادثه نیز بیمه‌‌گر باید پس اعلام به موقع حادثه، مبلغ توافق شده در قرارداد را پرداخت کند.

دعاوی قراردادهای بیمه

در برخی مواقع ممکن است اجرای قرارداد بیمه از طریق دعاوی حقوقی، درخواست و پیگیری شود.
این دعاوی بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار یا شخص ثالث با آن‌ها به علت عدم پرداخت حق بیمه یا عدم جبران خسارت، مطرح می‌گردد.
اغلب بیمه گران برای حفظ موقعیت خود، به دنبال حل اختلافات، از راه‌های مسالمت‌آمیز (از قبیل صلح و سازش، میانجیگری و داوری) دارند تا نیاز به دادرسی بیمه نباشد.
ماده ۲۰ آیین‌نامه شماره ۳۴ در مورد بیمه اعتبار کالا، رجوع به داوری را در صورت بروز اختلاف، پیش‌بینی کرده است.

دعاوی مرتبط با بیمه یا در مراجع حقوقی (دادگاه‌ها یا شورای حل اختلاف بسته به مبلغ مورد اختلاف) یا کیفری یا مراجع استثنایی، مطرح می‌گردد.
صلاحیت مراجع کیفری، برای دعاوی بیمه در دسته جریم غیرعمد است.
دلیل آن این است که مسئولیت ناشی از عمدی بودن وقایع در قرارداد بیمه گنجانده نمی‌شود و تنها جرائم غیرعمد در تعهدات بیمه‌گر، مؤثر خواهد بود.

طرح دعاوی بیمه در مراجع استثنایی، مثل هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف موضوع کار با توجه به ماده ۱۵۷ قانون کار و ماده ۱۳ قانون مسئولیت مدنی، صورت می‌پذیرد.

نحوه‌ی توجه دادرسی بیمه به بیمه‌گر

زیان‌دیده یا به‌ صورت مستقیم طرح دعوا کرده یا اینکه دعوا را علیه بیمه‌گذار (به‌طور غیرمستقیم علیه بیمه‌گر) مطرح می‌کند.
در ایران بیمه‌گر، بایستی هزینه‌های مربوط به حق‌الوکاله وکیل را پرداخت کند.

بیمه‌گرمی‌تواند در دادرسی بیمه برای خود حقی قائل شده یا خود را در مستحق دانستن یکی از طرفین دعوا ذی‌النفع بداند و به‌عنوان شخص ثالث وارد دعوا شود.
در ماده ۲۲ قانون اصلاح بیمه اجباریمسئولیت مدنی دارندگان وسایط نقلیه زمینی، به ورود بیمه‌گر جهت مداخله در دادرسی کیفری، اشاره‌ گردیده‌ است.

دادرس بیمه

• دادرسان بیمه یا شورای داوری مجموعه‌ای از خبرگان متخصص صنعت بیمه در کلیه زیر شاخه‌های مختلف بیمه‌ای هستند.
• این افراد به علت دارا بودن تجربیات زیاد رسیدگی به پرونده‌های دعاوی بیمه، گزینه‌های مناسبی جهت قضاوت میان مدعیان محسوب می‌شوند.
• مراجعه کنندگان به دادرسان بیمه، بیمه گران و بیمه گذاران هستند.
• در حقیقت دادرس بیمه از یک سو به بررسی و قضاوت شکایات مطرح شده‌ از طرف شرکت‌های بیمه‌ای پرداخته و حقوق بیمه‌ای مورد مناقشه آن‌ها با بیمه‌گذاران و دیگر نهادهای بیمه‌ای را پیگیری و مطالبه می‌نماید.
• همچنین از سوی دیگر خدمات مشابه‌ را به بیمه گذاران ارائه می‌دهد.

تهیه و تنظیم قرارداد های داوری

یکی از موضوعات مهم در طرح دعاوی بیمه تهیه و تنظیم لوایح و قراردادهای داوری است.
همانند سایر رویه‌های اداری، رسیدگی به اختلافات بیمه ای در چارچوب قوانین داوری نیز مستلزم رعایت تشریفات مربوطه است.
این تشریفات شامل مواردی همچون:

1. آگاهی از نحوه ارجاع موضوع،
2. نحوه انتخاب داور
3. تهیه لوایح داوری
4. تهیه قرارداد داوری

و … است.
در هر مرحله و با توجه به اهمیت موضوع چنانچه دقت لازم صورت نپذیرد منتج به ابطال رای هیات داوری می‌گردد.
لذا لازم است نکات مربوطه به درستی رعایت شود.

اصل جانشینی بیمه‌گر از بیمه‌گذار (اصل جانشینی یا قائم مقامی که در ماده۳۰ قانون بیمه)

هرگاه در اثر عمل زیان بار شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) غیر از بیمه گذار، خطری که مورد پوشش بیمه نامه است به وقوع بپیوندد، و از وقوع آن خسارتی ناشی شده و بیمه‌گر حسب قرارداد بیمه مبادرت به جبران آن خسارت نماید،متعاقبا حق خواهد داشت به جانشینی از بیمه گذار، برای بازدریافت مبالغی که پرداخته، به عامل اصلی ورود زیان مراجعه کند.

حق جانشینی بیمه گر در رجوع به مسئول حادثه، از اصول و قواعد مهمی همچون:

1. اصل جبران خسارت
2. جلوگیری از دارا شدن ناعادلانه
3. منع دریافت دو خسارت بابت یک زیان
4. لزوم تحمیل بار نهایی مسئولیت به عهده مسبب اصلی

ناشی شده است.
زمینه حقوقی اصل جانشینی، قائم مقامی شخصی است که در اثر پرداخت دین دیگری حاصل می‌گردد.
با این شرح که اگرچه بیمه‌گر حسب قرارداد بیمه ملزم گردیده تا خسارات وارده به بیمه گذار را جبران کند، اما به این علت که وی صرفا مسئول پرداخت دین مزبور است.(نه مدیون نهایی آن)
به محض پرداخت خسارت (تا سقف پرداختی قرارداد) قائم مقام بیمه گذار در مراجعه به مسئول حادثه می‌شود.
این جمله به این معنی است که پس از پرداخت خسارت به بیمه‌گذار، بیمه‌گر طرف حساب مسئول‌ حادثه رخ داده‌ می‌شود.

در این شرایط بیمه‌گر تلاش می‌کند حق خسارت پرداختی به بیمه‌گر را از مسئول حادثه دریافت نماید.
به این ترتیب بیمه گر ضمن برخورداری از کلیه حقوق و مزایای بیمه گذار در مراجعه به مسئول حادثه، ملزم به پذیرش کلیه دفاعیات و ایراداتی است که شخص ثالث حق استناد به آن‌ها را در برابر بیمه گذار داشته است.

• کانال تلگرامی آموزش مالی و حسابداری
• صفحه اینستاگرام آموزش مالی و حسابداری
• سایر اموزش‌های بیمه