دادرسی مالیاتی چیست؟ مراحل دادرسی و نکات آن

هرگونه اختلاف میان مودیان مالیاتی اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی از یک طرف و ماموران و مراجع مالیاتی از طرف دیگر در خصوص کلیه مسائل مالیاتی از جمله مبلغ مالیات و یا چگونگی وصول آن در مراجع حل اختلاف مالیاتی مطرح میگردد، دادرسی مالیاتی گفته می‌شود.

صاحبان مشاغل، افراد حقوقی و افراد حقیقی در موعدهای مقرر باید اظهارنامه مالیاتی خود را تقدیم اداره امور مالیاتی کنند.
اظهارنامه‌ها پس از بررسی توسط مأمورین ممیز اداره امور مالیاتی ممکن است تائید یا رد شود.

• اگر تائید شود، فرد بر اساس آنچه اقرار کرده است مالیات خود را پرداخت خواهد کرد.
• اما اگر اظهارنامه توسط اداره امور مالیاتی رد شود، ممیز اداره مالیات مبلغ دیگری که بالاتراز مبلغ اظهارشده توسط مؤدی است را به‌عنوان مالیات در نظر می‌گیرد.

اگر مؤدی مبلغ تعیین‌شده توسط ممیز اداره امور مالیاتی را نپذیرد، باید بر اساس یک فرآیند قانونی اقدام به اعتراض به رأی اداره امور مالیاتی کند.
به این فرایند، دادرسی مالیاتی گفته می‌شود. به‌طورکلی رفع هرگونه اختلاف میان مؤدیان مالیاتی و اداره امور مالیاتی با استفاده از دادرسی مالیاتی صورت می‌گیرد. 

در دادرسی مالیاتی برای اعتراض به رأی ممیز اداره امور مالیاتی و حل اختلاف مالیاتی، باید به ترتیب به مراجع مختلف مراجعه کرد:

1- رییس امور مالیاتی

اولین مرجع رسیدگی به اختلافات مالیاتی بین مودی و ماموران مالیاتی رئیس امور مالیاتی می باشد. در مواردی که برگ تشخیص مالیات صادر و به مودی ابلاغ می شود چنانچه مودی نسبت به آن معترض باشد می تواند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ شخصا یا به وسیله وکیل تام الاختیار خود به اداره امور مالیاتی مراجعه و با ارائه دلایل و اسناد و مدارک کتباً تقاضای رسیدگی مجدد نماید. در این صورت رئیس امور مالیاتی مزبور مکلف است ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ مراجعه مودی به موضوع رسیدگی و به یکی از اشکال زیر اتخاذ تصمیم نماید.

چند حالات ممکن است رخ دهد:

1- در صورتی که دلایل و اسناد و مدارک ابراز شده مودی از طرف اداره امور مالیاتی موثر در تعدیل درآمد مشمول مالیات تشخیص داده شود و مورد قبول مودی واقع شود:

• مراتب مستدلاً در ظهر برگ تشخیص منعکس می شود.
• پس از امضای رئیس اداره امور مالیاتی مربوط و مودی و
• ثبت آن جهت صدور برگ قطعی و
• انجام مراحل وصول مالیات به واحد مالیاتی مربوطه ارجاع می‌شود.

2- اگر اداره امور مالیاتی دلایل ابرازی مودی را موثر در تعدیل درآمد مشمول مالیات تشخیص ندهد و نظر آن اداره مورد قبول مودی واقع شود:

• مراتب مستدلاً در ظهر برگ تشخیص منعکس می شود.
• با امضای رئیس اداره امور مالیاتی مربوط و مودی و
• ثبت آن جهت صدور برگ قطعی و
• انجام مراحل وصول مالیات به واحد مالیاتی مربوطه ارجاع می‌شود.

3- اگر دلایل ابرازی مودی توسط اداره امور مالیاتی موثر در تعدیل درآمد مشمول مالیات تشخیص داده نشود و نظر آن اداره مورد قبول مودی واقع نگردد:

• مراتب مستدلاً در ظهر برگ تشخیص منعکس می شود.
• پس از امضای رئیس امور مالیاتی مربوط و مودی و
• ثبت آن پرونده جهت درخواست تعیین وقت از دبیرخانه هیئت های حل اختلاف مالیاتی و
• انجام امور قانونی بعدی به واحد مالیاتی مربوط ارجاع می‌شود.

2- هیئتهای حل اختلاف مالیاتی

برای ادامه دادرسی مالیاتی در بخش هیئتهای حل اختلاف مالیاتی ابتدا با چند موضوع آشنا شویم:

ترکیب اعضای هیئت چگونه است؟

1. یک نفر نماینده سازمان امور مالیاتی کشور
2. یک نفر قاضی اعم از شاغل یا بازنشسته
3. یک نفر نماینده از
   • اتاق بازرگانی و صنایع و معادن یا
   • اتاق تعاون یا
   • جامعه حسابداران رسمی یا
   • مجامع حرفه‌ای با تشکل های صنفی یا
   • شورای اسلامی شهر به انتخاب مودی

نکته قابل ذکر اینست که جلسات هیئت های حل اختلاف مالیاتی با حضور سه نفر رسمی است.
برای هیئت‌های مزبور با اکثریت آراء قطعی و لازم الاجرا است.
ولی نظر اقلیت باید در متن رای قید گردد.

شرایط ارجاع پرونده به هیأت حل اختلاف بدوی – دادرسی مالیاتی

 پرونده مالیاتی پس از طی مراحل فوق در صورت عدم توافق مؤدی با رییس امور مالیاتی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع خواهد شد.
مگر آنکه برگ تشخیص ابلاغ قانونی شده باشد و مؤدی ظرف ۳۰ روز اعتراض خود را تسلیم ننموده باشد.
در این صورت مؤدی در حکم معترض به برگ تشخیص مالیات شناخته می شود و پرونده ظرف ۳۰ روز بدون طی مراحل فوق توسط اداره امور مالیاتی به هیأت حل اختلاف ارجاع خواهد شد.

شرایط ارجاع پرونده به هیات حل اختلاف تجدیدنظر– دادرسی مالیاتی

مطابق ماده ۲۴۷ ق.م.م، آراء هیأت های حل اختلاف مالیاتی بدوی قطعی و لازم الاجرا است.
مگر اینکه ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی به مؤدی، از طرف مأموران مالیاتی مربوط یا مؤدیان مورد اعتراض کتبی قرار گیرد.
در این صورت پرونده جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر منتقل خواهد شد.
رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر قطعی و لازم الاجرا می باشد.

مؤدی در صورت اعتراض نسبت به رأی بدوی مکلف است مقدار مالیات مورد قبول خود را پرداخت و نسبت به مازاد بر آن، اعتراض خود را در مدت مقرر تسلیم کند. در مواردی که شکایت مؤدیان مالیاتی از آراء هیأت های بدوی از طرف هيأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر رد شود، معادل یک درصد (۱) تفاوت مالیات موضوع رأی مورد شکایت و مالیات ابرازی مؤدی در اظهارنامه تسلیمی، هزینه رسیدگی تعلق می گیرد که مؤدی مکلف به پرداخت آن خواهد بود.

هیاتهای حل اختلاف موضوع ماده ۲۱۶ ق.م.م – دادرسی مالیاتی

مطابق ماده ۲۱۶ ق.م.م، مرجع رسیدگی به شکایات ناشی از اقدامات اجرایی (ترتیبات توقیف اموال مدیون، فروش و غیره) راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی که طبق مقررات اجرایی مالیات ها قابل مطالبه و وصول میباشد و یا در صورتی که شکایت حاکی از این باشد که وصول مالیات قبل از قطعیت، به موقع اجرا گذارده شده است، هیأت حل اختلاف مالیاتی موضوع ماده ۲۱۶ ق.م.م میباشد.
به شکایات مزبور به فوریت و خارج از نوبت رسیدگی و رأی صادر خواهد شد.
ضمنا در مورد مالیات های غیرمستقیم، هرگاه شکایت اجرایی از این جهت باشد که مطالبه مالیات قانونی نیست، مرجع رسیدگی به این شکایت نیز هیأت حل اختلاف مالیاتی موضوع ماده ۲۱۶ ق.م.م خواهد بود و رأی هیأت مزبور در این باره قطعی و لازم الاجرا است.

شرایط ارجاع پرونده به هیأتهای حل اختلاف هم عرض و ترتیب رسیدگی

مطابق ماده ۲۵۷ ق.م.م، در مواردی که رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی مورد شکایت از طرف شعب شورای عالی مالیاتی نقض می گردد.
پرونده آمر جهت رسیدگی مجدد به هیأت حل اختلاف دیگری ارجاع خواهد شد.
مرجع مزبور مجددا موضوع اختلاف مالیاتی را با رعایت نظر شعبه شورای عالی مالیاتی رسیدگی و رأی مقتضی میدهد.
رأیی که بدین ترتیب صادر می شود، قطعی و لازم الاجرا است.
حکم این ماده در مواردی که آرای صادره از هیأت های حل اختلاف مالیاتی توسط دیوان عدالت اداری نقض می گردد نیز جاری خواهد بود.

ابلاغ وقت رسیدگی به مؤدی با رعایت حداقل فاصله زمانی وقت رسیدگی هیأت حل اختلاف مالیاتی در مورد هر پرونده، جهت حضور مؤدی یا نماینده وی و نیز اعزام نماینده اداره امور مالیاتی توسط دبیرخانه هیأت های حل اختلاف مالیاتی به آنها ابلاغ می گردد. (فاصله تاریخ ابلاغ و روز تشکیل جلسه هیأت نباید کمتر از ۱۰ روز باشد مگر به درخواست مؤدی و موافقت امور هیأت حل اختلاف مالیاتی، بدیهی است روز ابلاغ و روز اقدام جزء مدت محسوب نمی شود.)

کیفیت آراء صادره

 رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی بایستی متضمن اظهار نظر موجه و مدلل نسبت به اعتراض مؤدی باشد.
در صورت اتخاذ تصمیم به تعدیل درآمد مشمول مالیات، جهات و دلایل آن توسط هیأت در متن رأی قید شود.

شرایط صدور رأی با قرار رسیدگی

هیأت حل اختلاف مالیاتی پس از ختم رسیدگی و با توجه به محتویات پرونده و ادله موجود در همان جلسه مبادرت به صدور رأی می نماید. مگر اینکه انشاء رأی مستلزم اقداماتی از جمله رفع نقص در رسیدگی یا لزوم بررسی اسناد و مدارک نزد اشخاص ثالث با رسیدگی کارشناسی به لحاظ کثرت اسناد و مدارک ارائه شده باشد که در این صورت با صدور قرار، پرونده جهت مهیا شدن برای صدور رأی به مجریان قرار تحویل می گردد. مجری یا مجریان قرار مكلف اند نسبت به رسیدگی به پرونده مزبور و اجرای کامل موارد مورد درخواست هیات اقدام لازم معمول و مراتب را جهت اتخاذ تصمیم نهایی گزارش نمایند.

3- شورای عالی مالیاتی – دادرسی مالیاتی

مودی یا اداره امور مالیاتی می توانند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیئت حل اختلاف مالیاتی به استثنائ مواردی که رای هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی با عدم اعتراض مودی یا امور مالیاتی مربوط به قطعیت می‌یابد به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت و نقض رای و تجدید رسیدگی را درخواست کنند.

4- هیات سه نفری که توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی انتخاب میشود.

• در ادامه دادرسی مالیاتی، در مورد مالیات های قطعی که در مرجع دیگری قابل طرح نباشد.
• چه موضوع مالیات های مستقیم یا غیرمستقیم باشد.
• اما به ادعای غیرعادلانه بودن مالیات مستندا به مدارک و دلایل کافی از طرف مودی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود.
• وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند پرونده امر را به هیئتی ارجاع نماید.
• این هیئت مرکب از سه نفر به انتخاب وزیر جهت رسیدگی است.
• رای هیئت به اکثریت آرا قطعی و لازم الاجرا می‌باشد.

5- دیوان عدالت اداری

در مرحله آخر از دادرسی مالیاتی، شکایت از آرا قطعی قابل طرح و رسیدگی در شعب دیوان عدالت اداری مطابق  قانون آن دیوان می باشد.

سایر آموزشهای مالیاتی

آموزشهای حسابداری

آموزشهای بیمه