تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی و ترازنامه

در این مقاله بررسی می کنیم تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی و ترازنامه چه ارتباطی باهم دارند؟

برای تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی مرتبط با ترازنامه، 18 نسبت را برای شرکت پالایش نفت تهران بررسی خواهیم کرد. نماد این شرکت در بورس اوراق بهادار “شتران” است.

کاربرد ترازنامه در تجزیه و تحلیل‌های مالی

تحلیل و بررسی این گزارش یک روش عالی برای تجزیه و تحلیل وضعیت مالی یک شرکت است. یک تحلیلگر به طور کلی می تواند از ترازنامه برای محاسبه نسبت‌های مالی بسیاری استفاده کند که به تعیین چگونگی عملکرد و بهره‌وری یک شرکت کمک می کند.

با استفاده از تجزیه و تحلیل ترازنامه در کنار دو صورت مالی مهم دیگر یعنی صورت حساب سود و زیان و صورت جریانات نقدی می‌توان تصوری کامل از نحوه عملکرد و سلامت یک شرکت تهیه کرد. چهار برداشت مهم و کلیدی که از ترازنامه دریافت می‌شود، به صورت زیر است:

1- نقدینگی

مقایسه دارایی‌های جاری یک شرکت با بدهی‌های جاری ان تصویری از نقدینگی شرکت ارائه می‌دهد. دارایی‌های جاری بایستی بیشتر از بدهی‌های جاری باشد تا شرکت بتواند تعهدات کوتاه مدت خود را پوشش دهد. نسبت فعلی و نسبت سریع نمونه هایی از معیارهای مالی نقدینگی هستند.

2- اهرم

با بررسی ساختار تامین مالی یک شرکت، می‌توان میزان درجه اهرم ان شرکت را محاسبه کرد. این معیار نشان می‌دهد که شرکت چه میزان ریسک مالی متحمل شده‌است. مقایسه بدهی با سهام و بدهی با کل سرمایه روش‌های متداول ارزیابی اهرم در ترازنامه است.

3-کارآیی

با استفاده از تلفیق نتایج حاصل از صورت حساب سود و زیان و ترازنامه می‌توان میزان استفاده یک شرکت از دارایی‌های خود را ارزیابی کرد. به عنوان مثال، تقسیم درآمد به دارایی‌های ثابت نسبت گردش مالی دارایی‌ها را محاسبه می کند و میزان موثر تبدیل دارایی‌های یک شرکت به درامد را بیان می‌کند. علاوه بر این، می‌توان با بررسی چرخه سرمایه در گردش یک شرکت قدرت مدریت شرکت در کوتاه مدت را تحلیل کرد.

4- نرخ بازده

از ترازنامه می‌توان برای ارزیابی میزان سوداوری شرکت استفاده کرد. به عنوان مثال، تقسیم درآمد خالص به سرمایه سهامداران ، بازده سهام (ROE) و تقسیم درآمد خالص به کل دارایی‌ها بازده دارایی‌ها (ROA) را مشخص می‌کند. این دو شاخص در تحلیل وضعیت شرکت بسیار مهم و تاثیر گذار هستند و تحلیل دوپونت را بیان می‌کنند.

بررسی یک ترازنامه

در این بخش ترازنامه شرکت پالایش نفت تهران در دوره منتهی به سال 1397 و 1396 بررسی و تجزیه و تحلیلی می‌شوند. همچنین با بررسی شاخص‌های مهم مطرح شده وضعیت کلی شرکت و روند پیش روی ان ترسیم می‌گردد.

با توجه به ترازنامه ترسیم شده برای سال‌های 97 و 96 برقراری معادله ترازنامه در این صورت قایل مشاهده است. به این صورت که در هر دو سال جمع کل دارایی‌ها با مجموع کل بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام برابر است. در ادامه تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی ترازنامه شتران را در سال 96 و 97 بررسی خواهیم کرد.

تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی ترازنامه

در ادامه برخی از نسبت‌های مالی مربوط به ترازنامه برای این شرکت محاسبه و تفسیر شده است.

1) نسبت جاری

معرفی نسبت: نسبت جاری نشان دهنده توان شرکت در پرداخت‌های کوتاه مدت و سریع است این نسبت مورد علاقه تامین کنندگان و وام دهنگان کوتاه مدت است.

شتران 96 = 3.25 و شتران 97= 1.88

تحلیل نسبت برای شرکت: برای شرکت شتران به دلیل اینکه نسبت جاری آن نصف شده است توان پرداخت بدهی‌های کوتاه مدت (تامین کنندگان مواد اولیه) تقریبا نصف شده است یعنی در سال 97، می‌تواند به تعداد 1.88 بار بدهی‌های خود را پوشش دهد.

2) نسبت انی

معرفی نسبت:
مفهوم نسبت آنی مانند نسبت جاری است با این تفاوت که در نسبت آنی موجودی کالا حذف شده است و در نتیجه بیانگر قدرت پرداخت آنی شرکت است.

شتران 96 = 1.83 و شتران 97= 1.11

تحلیل نسبت برای شرکت:
نسبت آنی شرکت شتران در سال 97 نسبت 96 کاهش یافته است که نشانگر کاهش قدرت پرداخت آنی بدهی های جاری شرکت است

3) نسبت نقد

معرفی نسبت:
نسبت نقد نشان دهنده توانایی شرکت در پرداخت بسیار بسیار کوتاه مدت مطالبات جاری است.

شتران 96 =0.41 و شتران 97= 0.1

تحلیل نسبت برای شرکت:
شرکت شتران در سال 96، از نسبت نقد بالایی برخوردار بوده است اما از سال 96 تا 97 با کاهش ملموس نسبت نقد مواجه شده است.

4) نسبت سرمایه در گردش خالص

معرفی نسبت:
با توجه به اینکه این نسبت سرمایه در گردش خالص به کل دارایی ها را نشان می‌دهد معیاری برای نقدینگی محسوب می شود

شتران96 =0.38 و شتران97= 0.35

تحلیل نسبت برای شرکت:
در شرکت شتران کاهشی 0.03 در سال 97 نسبت به 96 داشته است که به معنی کاهش نقدینگی شرکت است.

5) دوره استقامت

معرفی نسبت:
این نسبت بیانگر ان است که در صورت کاهش بسیار زیاد جریانات نقدی شرکت تا چه مدت می‌تواند به حیات خود (با صرف دارای‌های جاری) ادامه دهد.

شتران96 =3.53 و شتران97= 25.98

تحلیل نسبت برای شرکت:
دوره استقامت شتران از 3.5 روز در سال 96 درصد با رشدی 7 برابری به 26 روز در سال رسیده است که نشان از استقامت بالاتر و البته محافظکار تر شدن شرکت است.

6) نسبت بدهی

معرفی نسبت:
این نسبت نشان دهنده ساختار سرمایه شرکت بوده و درجه اهرام را در تصمیمات مالی نشان می‌دهد.

شتران 96 = 0.38 و شتران 97= 0.48

تحلیل نسبت برای شرکت:
در شرکت شتران با افزایش 10% سهم بدهی در ساختار سرمایه نسبت به سال گذشته توازنی میان سرمایه صاحبان سهام و سرمایه وام دهندگان ایجاد کرده است.

7) ضریب مالکانه

معرفی نسبت:
یعنی به ازای هر واحد سهم چقدر دارایی وجود دارد. افزایش این نسبت به معنی افزایش دارایی‌ها نسبت به سرمایه است.

شتران 96 = 1.6 و شتران 97= 1.91

تحلیل نسبت برای شرکت:
این نسبت برای شرکت شتران افزایش یافته است که بدلیل افزایش در مقدار دارایی‌ها است.

8) نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

معرفی نسبت:
این نسبت نیز مانند ضریب مالکانه بر این تعریف دلالت دارد که به ازای هر سهم چقدر بدهی وجود دارد.

شتران 96 = 0.6 و شتران 97= 0.91

تحلیل نسبت برای شرکت:
با توجه به این نسبت در می‌یابیم که افزایش ضریب مالکانه شرکت شتران بدلیل افزایش در بدهی‌های این شرکت بوده است.

9) نسبت بدهی بلند مدت

معرفی نسبت:
بدلیل توجه بیشتر تحلیلگران به بدهی‌های بلند مدت این نسبت بدست می‌آید و همچنین حجم حساب‌های پرداختنی بیشتر منعکس کننده رویه معاملات آن شرکت است.

شتران 96 = 0.19 و شتران 97= 0.12

تحلیل نسبت برای شرکت:
این نسبت برای شرکت شتران کاهش یافته که بدلیل افزایش در حقوق صاحبان سهام بوده است و باعث کاهش این نسبت شده ولی در مقدار بدهی تغییری ایجاد نگردیده است.

10) نسبت دفعات پوشش بهره

معرفی نسبت:
توانایی شرکت برای پوشش دادن هزینه بهره را نشان می‌دهد.

شتران 96 = 68.77 و شتران 97= 1428

تحلیل نسبت برای شرکت:
همانطور که ملاحظه می‌شود توانایی شرکت شتران در پوشش بهره در سال 97 نسبت به سال 96 بسیار زیاد افزایش یافته است. و توانایی بالای خود را در تعداد دفعات پوشش هزینه بهره خود نشان می‌دهد.

11) گردش موجودی کالا

معرفی نسبت:
عدد حاصل از این نسبت بیانگر این است که شرکت چند بار موجودی خود را به فروش رسانده است؛ هرچه این نسبت بزرگ تر باشد مدیریت موجودی کالا، کارایی بیشتری داشته است.

شتران 96 = 14.87 و شتران 97= 8.07

تحلیل نسبت برای شرکت:
در سال 97 این نسبت کاهش یافته که علت این کاهش افزایش زیاد میانگین موجودی کالا است.

12) متوسط دوره گردش موجودی کالا

معرفی نسبت:
این نسبت بیانگر مدتی است که طی آن موجودی کالای شرکت به فروش می‌رسد.
در صنعت میانگین این عدد برابر 91 روز است.
این عدد هرچه از میزان بهینه بیشتر باشد هزینه های نگهداری و انبار افزایش می‌ابد.

شتران 96 = 24.55 و شتران 97= 45.24

تحلیل نسبت برای شرکت:
در سال 97 این نسبت افزایش یافته که علت این افزایش، افزایش زیاد میانگین موجودی کالا است و نیز کاهش سرعت فروش است.

13) میانگین موجودی کالا

معرفی نسبت:
این نسبت برابر میانگین موجودی ابتدا و انتهای دوره است و هر چه بیشتر باشد هزینه های انبار داری افزایش می‌ابد.

شتران 96 = 8967.5 و شتران 97= 13691.3

تحلیل نسبت برای شرکت:
میانگین موجودی کالا در شتران افزایش دو برابری داشته که باعث افزایش هزینه‌های انبار داری شده است.

14) گردش حساب‌های دریافتنی

معرفی نسبت:
این نسبت نشان دهنده سرعت وصول مطالبات از مشتریان است و مقدار ان نشان دهنده این است که شرکت چند بار در سال مطالبات خود را وصول کرده است.

شتران 96 = 17.02 و شتران 97= 9.04

تحلیل نسبت برای شرکت:
دفعات وصول مطالبات در شرکت شتران کاهش محسوس 50% داشته است و نسبت به سال گذشته دچار افت گردیده‌ است.

15) متوسط دوره وصول مطالبات

معرفی نسبت:
این نسبت با تبدیل تعداد دفعات وصول مطالبات به روز درک بهتری از این نسبت ارائه داده است.

شتران 96 = 21.4 و شتران 97= 40.23

تحلیل نسبت برای شرکت:
مطابق نتایج شرکت شتران در سال 96 هر 20 روز مطالبات خود را وصول کرده است اما در سال 97 این زمان به 40 روز افزایش پیدا کرده است.

16) گردش سرمایه در گردش خالص

معرفی نسبت:
اگر دارائى‌هاى جارى از بدهى‌هاى جارى بيشتر شود، سرمايه در گردش خالص مثبت خواهد شد.
اگر دارائى‌هاى جارى يا بدهى‌هاى جارى مساوى شود سرمايه در گردش خالص صفرخواهد شد.

شتران 96 = 12.20 و شتران 97= 7.87

تحلیل نسبت برای شرکت:
نسبت دارایی جاری شرکت به بدهی جاری آن کاهش یافته است . این کاهش نشان دهنده استفاده از اهرم بدهی است.

17) گردش دارایی

معرفی نسبت:
گردش دارایی‌ها، راندمان شرکت در استفاده از دارایی‌ها، در جهت فروش یا کسب درآمد را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین استراتژی قیمت گذاری شرکت را نیز نشان می‌دهد. شرکت‌ها با حاشیه سود کم، تمایل دارند گردش دارایی‌های بالایی داشته باشند. در حالی که شرکت‌ها با حاشیه سود بالا، معمولاً گردش دارایی‌های کمی دارند.

شتران 96 = 3.9 و شتران 97= 2.7

تحلیل نسبت برای شرکت:
شرکت شتران که دارای حاشیه سود خالص کمتری است، دارای گردش دارایی بیشتری است. که منطقی بوده و با افزایش حاشیه سود، کاهش یافته است.

18) حاشیه سود خالص

معرفی نسبت:
درصد حاشیه سود خالص شرکت نشان دهنده این است که از هر ۱ تومان فروش شرکت چه مقدار آن به سود خالص تبدیل شده است. به عنوان مثال اگر حاشیه سود خالص شرکت ۲۵ درصد باشد یعنی از هر ۱۰۰ تومان فروش شرکت ۲۵ تومان آن به سود خالص تبدیل شده است.

شتران 96 = 0.043 و شتران 97= 0.08

تحلیل نسبت برای شرکت:
حاشیه سود خالص شتران بسیار کم بوده که برای سال 97 این درصد مقدار اندکی افزایش یافته اما باز هم به 10% نمی‌رسد.

تحلیل دوپونت:

با توجه به مقادیر به دست امده ROE شرکت در دو سال پیاپی نرخ بازده حقوق صاحبان سهام افزایشی به میزان 0.15 داشته است با بررسی سه نسبت دخیل در ROE مشخص می‌گردد که این افزایش بازده ناشی از افزایش ضریب مالکانه و حاشیه سود است. افزایش ضریب مالکانه به این علت بوده است که شرکت در سال 1397 اقدام به افزایش وام و بدهی و تغیر در ترکیب ساختار سرمایه نمود که این مهم باعث افزایش ضریب مالکانه و در نتیجه افزایش بازده سهام گردید.

در رابطه با حاشیه سود نیز به علت افزایش 30 درصدی درامدهای عملیاتی این نسبت افزایش یافته و باعث افزایش ROE گردیده است. البته در این میان با کاهش گردش دارایی‌ها (که نشان دهنده کاهش کارایی دارایی در تحصیل سود است) مقدار از بهبود دو نسبت افزایشی دیگر کاسته است اما در کل با افزایش بازده سهام رو به رو بوده ‌است.

تحلیلی نهایی شرکت

توجه به مقادیر حاصله از نسبت‌های مالی و با استفاده از صورت‌های مالی استاندارد شده شرکت پالایش نفت تهران در سال 97 نسبت به سال 96 دچار افت وضعیتی در اکثر نسبت های یاد شده گردیده است. می توان این افول و پس رفت را تا حدودی ناشی از وضعیت صنعت پتروشیمی کشور با توجه به اوضاع حاکم بر بازار نفت و پتروشیمی ایران دانست البته در برخی موارد با تغییر سیاست‌های شرکت نیز تغییراتی در نسبت‌ها روی داده است. با توجه به تحلیل دوپونت صورت گرفته در پتروشیمی تهران افزایشی 0.15 در بازده حقوق صاحبان سهام داشته است که نشان از افزایش ارزش دارایی‌های صاحبان بوده است.

در مبحث مربوط به نرخ رشد نیز شرکت شتران نیز می تواند با استفاده از دارایی ها و بدهی های موجود و عدم تغییر در نسبت انباشته سود 43 درصدی داشته باشد.

• کانال تلگرامی اموزش مالی و حسابداری
• صفحه اینستاگرام اموزش مالی و حسابداری