حسابداری مدیریت

حسابداری مدیریت را می‌توان فرایند تهیه گزارش‌های مدیریتی و بررسی حساب‌هایی که اطلاعات مالی و آماری دقیق مورد نیاز مدیران برای تصمیم گیری‌های روزمره و کوتاه مدت تهیه می‌کنند، نامید.
در حقیقت راهبردی است در راستای استفاده از دانش و تخصص حرفه‌ای در تهیه اطلاعات حسابداری به گونه‌ای که مدیریت را در تدوین سیاست‌ها، برنامه‌ریزی و کنترل عملیات سازمان راهنمایی و هدایت نماید.

حسابداری مدیریت گزارش‌های ماهانه یا هفتگی (کوتاه مدت) را برای ذی نفعان داخلی سازمان همچون مدیران اجرایی تهیه می نماید.
این گزارش‌ها بر خلاف گزارشات بلند مدت و سالانه حسابداری مالی که عمدتا برای سهامداران تهیه می‌شود، به طور معمول شامل موارد زیر است:

1. مقدار پول نقد موجود
2. درآمد حاصل از فروش
3. میزان سفارشات در دست
4. وضعیت حساب‌های پرداختنی و دریافتنی
5. بدهی‌های برجسته
6. مواد اولیه و موجودی

این گزارشات ممکن است نمودارهایی همچون نمودار روند، تجزیه واریانس و سایر پارامترهای آماری را نیز شامل شود.

تعریف حسابداری مدیریت

برخی از تعاریف اصلی ارائه شده توسط معتبرترین نهاد‌های حسابداری دنیا در رابطه با حسابداری مدیریت به صورت زیر است.

فدراسیون بین‌المللی حسابداران (IFAC) حسابداری مدیریت را به صورت زیر تعریف می‌کند:

فرآیند تشخیص، اندازه‌گیری، انباشت، تحلیل، تنظیم، تفسیر و ارتباط اطلاعات (مالی و عملیاتی) است که برای برنامه‌ریزی، ارزیابی و کنترل سازمان و حصول اطمینان از حسابداری و نحوه استفاده از منابع مورد نیاز مدیران قرار می‌گیرد.

IFAC

همچنین موسسه حسابدارن خبره (CIMA) که بزرگترین مرجع بین‌المللی حسابداری دنیا است، تعریف زیر را ارائه کرده‌ است:

روشی در جهت به کارگیری اصول حسابداری و مدیریت مالی برای خلق، حفظ، ذخیره‌ سازی و افزایش ارزش در نظر ذینفعان سازمان‌های انتفاعی یا غیر انتفاعی دولتی یا خصوصی.

CIMA

موسسه رسمی حسابداران آمریکا (AICPA) معتقد است که این شاخه حسابداری در عمل به گسترش در سه حوزه زیر منجر می‌شود:

1. مدیریت راهبردی: ارتقا نقش حسابدار مدیریت به عنوان یک نقش راهبردی در سازمان
2. مدیریت عملکرد: توسعه عملکرد تصمیم‌گیری کسب و کار و مدیریت عملکرد سازمان
3. مدیریت ریسک: مشارکت در چارچوب‌ها و شیوه‌ها برای شناسایی، اندازه‌گیری، مدیریت و گزارشگری ریسک‌ها

انجمن حسابداران مدیریت (IMA) بیان می‌کند که حسابداری مدیریت عبارت است از، فرآیند تشخیص، اندازه‌گیری، جمع‌آوری، تحلیل، تهیه، تفسیر و ارزیابی و کنترل فعالیت‌های سازمان برای تضمین و اطمینان از استفاده مناسب از سرمایه.

این شاخه از حسابداری همچنین شامل تهیه گزارش‌های مالی برای گروه‌های غیر مدیریتی همانند زیر است:

• سهامداران
• بستانکاران
• اعتبار دهندگان
• صاحب نظران

اهداف حسابداری مدیریت

اهداف حسابداری مدیریت به طور کلی در دو دسته کنترل و تصمیم‌گیری طبقه‌بندی می‌شوند.

1. کنترل شامل برنامه ریزی، کنترل های اداری و فرهنگی و سیستم های پاداش
2. تصمیم گیری نیز شامل تصمیمات عملیاتی و استراتژیک است.

حسابداری مدیریتی می تواند به کمک بهبود فرآیند تصمیم گیری و مدیریت اعضای یک کسب و کار مولد ارزش سازمانی باشد.
حسابداری مدیریتی سیستمی است که وظیفه اصلی آن اندازه‌گیری و تهیه اطلاعات مالی و عملیاتی جهت هدایت فعالیت مدیران است.

تمامی روش‌ها و تکنیک‌های امروزی مورد استفاده در حسابداری مدیریتی تا سال 1925 ابداع شده‌اند اما پیشرفت‌های واقعی این شاخه از حسابداری بین سال‌های 1920 تا 1929 میلادی (قبل از جنگ جهانی اول) صورت پذیرفته‌ است.
در این دوران حسابداری مدیریت نه تنها به عنوان ابزاری مهم جهت گردآوری هزینه‌ها و تعیین بهای تمام شده محصولات بکار برده شد بلکه تکنیک‌ها و روش‌های جدیدی در راستای بهبود تصمیم‌گیری مدیران با توجه به اطلاعات حسابداری صنعتی ابداع شد.

تکنیک‌های مربوط به تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر، حجم فعالیت و سودآوری، حسابداری سنجش مسئولیت و هزینه یابی متغیر در این دوران ابداع شدند.

در دوران پس از جنگ جهانی دوم نیز که به علت هزینه‌های ناشی از جنگ، کشورها به سوی کنترل هزینه‌ها گام بر می‌داشتند، حرکت به سوی حسابداری مدیریت شدت گرفت.
مهمترین عاملی که در این دوران باعث پیشرفت حسابداری مدیریت شد ظهور رایانه‌ها در دهه 1950 بود که باعث استخراج و پردازش سریع اطلاعات از انواع گزارشات مالی گردید.

نقش حسابداری مدیریت در کسب و کار‌ها

حسابداران مدیریت در کسب و کارهای امروزی دارای یک ارتباط گزارشگری دوگانه است.
به این صورت که :

• ابتدا به عنوان یک راهبرد تجاری و ارائه دهنده اطلاعات مالی و عملیاتی مبنای تصمیم‌گیری و مدیریت کسب و کار محسوب می‌شوند.
• و همچنین مکلف به گزارشگری ارتباطات و مسئولیت‌ها به سازمان مالی شرکت نیز هستند.

از جمله فعالیت‌های کلی ارائه شده توسط حسابداران مدیریت در سامان‌ها می‌توان به موارد:

1. پیش‌بینی و برنامه‌ریزی
2. انجام تحلیل‌های مالی و حسابداری
3. بررسی و نظارت بر هزینه‌های ذاتی کسب و کار

که پاسخگویی دوگانه را برای گروه‌های مالی و تیم کسب و کار فراهم می‌کند، اشاره نمود.

1- وظایف متناسب با مدیریت کسب و کار

از جمله وظایفی که حسابداران مدیریت با اجرای آن‌ها پاسخگویی موثرتری به تیم کسب و کار نسبت به بخش مالی شرکت صورت می‌گیرد می‌توان به مواردی همچون:

1. بررسی و مطالعه بر روی قیمت تمام شده جدید محصول
2. پژوهش‌های عملیاتی
3. ارزیابی دائمی کسب و کار
4. ارزیابی متوازن مدیریت فروش
5. تجزیه و تحلیل سودآوری مشتری

اشاره کرد.

2- وظایف متناسب با بخش مالی

در مقابل، وظایفی که با اجرای آن پاسخگویی به تیم مالی به نحو موثرتری انجام می‌پذیرد بیشتر شامل:

1. تهیه گزارش‌های مالی خاص
2. انطباق داده‌های مالی با منابع اصلی و
3. گزارشگری ریسک و مقررات مالی

است.

همچنین باید در نظر داشت که در کسب و کارهایی که درآمد آن‌ها عمدتا از اطلاعات اقتصادی حاصل می‌‌شود، همچون:

• بانک‌ها
• صنعت چاپ و نشر
• شرکت‌های مخابراتی
• پیمانکاران دفاعی
• و …

هزینه‌های فناوری اطلاعات بخش قابل توجهی از مخارج غیرقابل کنترل محسوب می‌شود که اغلب بزرگترین هزینه شرکت پس از مجموع هزینه‌های جبران کار و هزینه‌های مربوط به تملک دارایی هستند.
یک کارکرد حسابداری مدیریت در چنین سازمان‌هایی همکاری نزدیک با بخش فناوری اطلاعات برای ارائه شفاف هزینه‌ فناوری‌اطلاعات است.

برخی از تکنیک‌های حسابداری مدیریت

حسابداری مدیریت به کمک مدیران سازمان در هنگام تصمیم‌گیری‌های دشوار می‌آید.
این متد یک فرآیند درون محور است که اطلاعات مالی و عملیاتی واقعی را به مدیران ارائه و در راستای تدوین استراتژی‌ها به آن‌ها کمک می‌کند.
در حسابداری مدیریت از تکنیک‌های مختلفی برای ارزیابی هزینه، سود و برنامه‌ریزی استفاده می‌گردد که برخی از آن‌ها در ادامه بیان گردیده‌است.

الف) برنامه‌ریزی مالی

برنامه‌ریزی مالی، شامل تصمیم‌گیری در رابطه با فعالیت‌های مالی لازم برای رسیدن به اهداف اولیه‌ی مورد نظر است.
این اهداف شامل تعیین هر دو اهداف بلند مدت و اهداف کوتاه ‌مدت مالی شرکت، تدوین سیاست‌های مالی و توسعه‌ی روش‌های اجرایی مالی برای دستیابی به اهداف است.
نقش سیاست‌های مالی برای رسیدن به حداکثر بازده سرمایه به کار گرفته شده دارای اهمیت بالایی است. زیرا سیاست‌های مالی ممکن است با تعیین میزان سرمایه‌ی مورد نیاز، منابع بودجه، تعیین و توزیع درآمد و تعیین سطح سرمایه‌گذاری بهینه، بر روی دارایی‌ها تاثیرات بسزایی داشته‌ باشد. از این رو بسیار مهم تلقی می‌شود.

ب) تحلیل صورت‌های مالی

تجزیه‌ و تحلیل تلاشی جهت تعیین اهمیت و اعتبارسنجی داده‌های موجود در صورت‌های مالی است.
به این صورت که پیش‌بینی صورت گرفته بتواند با توجه برآورد درآمدهای آینده، توانایی پرداخت بهره و سر رسیدهای بدهی و سودآوری، یک سیاست تقسیم سود منطقی را تدوین کند.
تکنیک‌های موجود برای این مدل از تحلیل‌ها شامل:

1. صورت‌های مالی قیاسی
2. تحلیل روند
3. صورت‌های جریان وجوه نقد
4. تحلیل نسبت

است.
این تجزیه و تحلیل به ارائه اطلاعاتی منجر می‌شود که به مدیران اجرایی، سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان کمک خواهد کرد.

ج) بهای تمام ‌شده‌ی تاریخی

بهای تمام ‌شده‌ی تاریخی بهایی است که در ازای آن خریدار و فروشنده دارایی را با پول مبادله می‌‌کنند. حسابداری بهای تمام شده‌ی تاریخی، داده‌های گذشته را برای مدیریت هزینه‌های مربوط به نیروی کار، فرآیند و بخش تهیه می‌کند.
به گونه‌ای ‌که این نوع حسابداری با هزینه‌های استاندارد مقایسه شود. چنین مقایسه‌ای می‌تواند برای مدیریت، کنترل هزینه و برنامه‌ریزی‌های آینده مفید باشد.

د) هزینه‌یابی استاندارد

هزینه‌یابی استاندارد یک روش ثبت معاملات حسابداری بر اساس هزینه‌های مورد ‌انتظار است.
سپس تحلیل تفاوت بین هزینه‌های استاندارد و هزینه‌های واقعی محقق شده‌است.
به کمک سیستم‌های اطلاعات حسابداری مدرن، صاحبان کسب ‌و کار کوچک قادراند تا به‌ صورت همزمان به بررسی واریانس‌های موجود میان هزینه‌های واقعی و استاندارد به محض وقوع این هزینه‌ها بپردازند.
در حال حاضر، این فرآیند توسط نرم‌افزارهای حسابداری انجام می‌شود.
بایستی توجه داشت با وجود اینکه این نر‌م‌افزارها کارها را راحت‌تر می‌کنند، تفسیر واریانس هزینه‌یابی استاندارد نیازمند درک درستی از روند کار موجود است.

مقایسه حسابداری مدیریت و حسابداری مالی

حسابداری مدیریت در مقایسه با حسابداری مالی، حوزه جدیدی در علم حسابداری به شمار می‌آید.
به همین علت است که به موازات پیدایش روش‌های جدید تهیه اطلاعات برای کمک به مدیران، مفاهیم و ابزارهای حسابداری مدیریت نیز به تدریج تکامل یافته‌است.
محیط سازمان‌ها به سرعت در حال تغییر هستند و حسابداری مدیریت نیز باید در تهیه اطلاعات به ترتیبی عمل کند که این تغییرات را منعکس نماید.
به این ترتیب می‌توان اطمینان داشت که حسابداری مدیریت در آینده نیز همچون دهه‌های قبل، به عنوان ابزاری کاربردی جهت کمک به مدیران سازمان عمل کند.

تفاوت‌های دو شاخه حسابداری

به طور کلی این دو شاخه حسابداری دارای تفاوت‌هایی هستند که در ادامه در جدول مورد نظر بیان شده است.

تشریح برخی از تفاوت‌ها

حسابداری مدیریت در جهت مقاصد داخلی سازمان‌ها و واحدهای انتفاعی خدمت کرده و بر خلاف حسابداری مالی که از طریق اصول و ضوابطی مشخص و از پیش تعیین شده با محدودیت مواجه است، مطابق با مجموعه‌ای از قواعد ثابت و غیر قابل تغییر عمل نمی‌کند.

روش‌ها و قواعد حسابداری مدیریت برای کمک به سازمان در جهت دستیابی به هدف‌های مورد نظر، از طریق تصمیم‌گیری‌های مطلوب تدوین و اتخاذ می‌شود. به همین دلیل است که روش‌های مورد استفاده در آن بایستی متناسب با شرایط و ضوابط هر سازمان‌ و کسب و کار طراحی و اجرا شود.
در واقع حسابداری مدیریت باید خود را با ویژگی‌ها و نیازمندی‌های سازمان مربوطه مطابقت دهد.

وظیفه اصلی یک مدیر تصمیم‌گیری است و تصمیم‌گیری ذاتا با رخدادهای آینده سر و کار دارد. به همین دلیل، حسابداری مدیریت برخلاف حسابداری مالی که روی اطلاعات گذشته تمرکز دارد، عمدتا فراهم‌کننده اطلاعاتی با ماهیت زمانی جاری و آتی است.
اطلاعات حسابداری مدیریت برای آنکه بتواند مدیران سطوح مختلف سازمان را در تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی‌ها هدایت و راهنمایی کند بایستی اطلاعات را به شکل تفصیلی و در اسرع وقت در دسترس قرار دهد.
این اطلاعات هنگامی سودمند واقع می‌شود که مرتبط با موضوع، صحیح، قابل اعتماد و در صورت برآوردی بودن، بر اساس روش‌های صحیح برآورد باشد.

• کانال تلگرامی اموزش مالی و حسابداری
• صفحه اینستاگرام اموزش مالی و حسابداری