مالیات بر ارث
برای اینکه بتوانیم تعریف صحیح تری از مالیات بر ارث داشته باشیم لازم است در ابتدا با مفهوم و معنی ارث آشنا شویم.
ارث چیست؟
تعاریف مختلفی از ارث وجود دارد.
پس از بررسی معنی ارث از نظر لغوی، دیدگاه فقه و از نظر حقوقی و … خواهیم دانست که مفهوم ارث در تمامی تعاریف یکی است.
برای روشن تر شدن موضوع دو تعریف از ارث را در ادامه مطالب بیان می کنیم.
تعریف اول ارث
- ارث به کلیه اموال، عناوین، بدهی‌ها، حقوق و وظایف شخص پس از مرگش گفته می‌شود.
- ارث از شخصی به شخص دیگری منتقل میگردد.
ارث به مدت طولانی نقش اساسی در جوامع بشری داشته‌است.
مجموعه قوانین انتقال ارث در جوامع مختلف متفاوت و در طول زمان تغییرات بسیاری کرده‌است.
تعریف دوم ارث (از نظر فقه)
- «إرث» به باقی مانده اموال میت گفته می شود.
- در اسلام قانون خاصی برای تقسیم آن در بین ورثهٔ میت بیان شده است.
- این باب در فقه اسلام « باب فرائض» یا «کتاب الفرائض» نامیده می شود.
- نام‌گذاری آن به «کتاب الفرائض» از آن رو است که سهم بعضی از خویشاوندان میت در قرآن بیان شده است.
تعریف مالیات بر ارث
- مالیات بر ارث، مالیاتی است که وراث موظف به پرداخت آن می باشند.
- مالیات بر ارث از جمله مالیاتهای مستقیم است.
- پس از درگذشت اشخاص، اموال به جا مانده از آنها مشمول مالیات بر ارث مطابق ضوابط خواهد شد.
- با سازوکارهای فراهم شده توسط دولت، فرار مالیاتی در زمینه مالیات بر ارث به حداقل رسیده است.
- هم چنین با توجه به زیر ساختهای قراهم آمده، امکان پرداخت انفرادی برای هر یک از ورثه ممکن است.
- درصورت عدم پرداخت مالیات بر ارث،سازمانها و شرکتها و … اجازه جا به جایی اموال به جا مانده و مایملک شخص متوفی به وراث را نخواهند داشت.
مهلت قانونی پرداخت مالیات بر ارث
- مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران، حداکثر 12 ماه پس از فوت متوفی، بازماندگان و وراث وی فرصت دارند تا به سازمان امور مالیاتی مراجعه نمایند.
- وراث با ارائه اسناد و مدارک مربوطه، لیست اموال و بدهی‌های شخص متوفی را به سازمان امور مالیاتی اعلام مینمایند.
- این اطلاعات باید طی اظهارنامه مالیات بر ارث ارائه شود.
- پس از بررسی های لازم و طی مراحل قانونی، گواهی مالیات بر ارث صادر میگردد.
- بدین ترتیب، پس ازصدور گواهینامه مالیات بر ارث و در زمان نقل و انتقال، وراث ملزم به پرداخت مالیات بر ارث خواهند بود.
- میزان سهم هر یک از وراث در این گواهی مشخص شده است.
تاثیر گذر زمان درمالیات بر ارث
- اگر وراث تا یک سال پس از درگذشت متوفی اقدامی درباره پرداخت مالیات بر ارث انجام ندهند، هزینه‌هایی مانند هزینه کفن و دفن در زمان تحویل یا انتقال اموال و داراییها به ورثه قابل کسر از مالیات متعلقه نخواهد بود.
- بر خلاف قوانین سابق، در قوانین امروزارزش اموال به جا مانده از متوفی به قیمت زمان انتقال دارایی یا تحویل به وراث، ملاک محاسبه مالیات بر ارث قرار می‌گیرد.
لازم است بدانیم
- خانواده شخص متوفی ابتدا باید گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند.
- سپس در زمان نقل و انتقال اموال موروثی، مالیات آن را مطابق قوانین بپردازند.
- بر اساس قوانین جدید نیازی نیست مالیات کلیه ماترک متوفی به صورت یکجا محاسبه شود.
- بلکه میتوان بخشی از اموال را مورد محاسبه قرار داد.
- پس از پرداخت مالیات آن نسبت به انتقال اقدام نمود.
- بدین ترتیب مابقی اموال به جا مانده از متوفی تا زمان رسیدگی و پرداخت مالیات مربوطه غیر قابل انتقال می گردد.
نرخ مالیات بر ارث
- مطابق قوانین، نرخ مالیات بر ارث بستگی به میزان ماترک متوفی دارد.
- هرچه دارایی به جا مانده از متوفی بیشتر باشد، مالیات بیشتری به آن تعلق خواهد گرفت.
- همچنین نسبت وراث با متوفی در تعیین نرخ مالیات، تاثیر مستقیم دارد.
- هرچه نسبت وراث به متوفی نزدیکتر باشد نرخ مالیات آن کمتر می باشد.
- هرچه نسبت وراث به متوفی دورتر باشد نرخ مالیات آن بیشتر خواهد بود.
ماده 17 ق. م. م (قانون مالیاتهای مستقیم)
اموال و داراییهایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، به شرح زیر مشمول مالیات است:
بند 1: سپرده بانکی و اوراق مشارکت
1- نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنای موارد مندرج در بند(2) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد (3%)
بند 2: سهام و حق تقدم
2- نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم (1/5) برابر نرخهای مذکور در تبصره(1) ماده(143) و ماده(143مکرر) این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
تبصره 1 ماده 143: از هر نقل و انتقال سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم سهام و سهم‌الشرکه شرکا در سایر شرکتها مالیات مقطوعی به میزان چهاردرصد (4%) ارزش اسمی آنها وصول می‌شود. از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال فوق مطالبه نخواهد شد. انتقال دهندگان سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم سهام مکلفند قبل از انتقال، مالیات متعلق را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند. (ادارات ثبت یا دفاتر اسناد رسمی مکلفاند در موقع ثبت تغییرات یا تنظیم سند انتقال حسب مورد گواهی پرداخت مالیات متعلق را اخذ و ضمیمه پرونده مربوط به ثبت یا انتقال کنند.)
بند 3: حق الامتیاز
3- نسبت به حق‌الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است:
به نرخ ده درصد(10%) ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث
بند 4: وسایل نقلیه
4- نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی:
به نرخ دو درصد(2%) بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
بند 5: املاک
5- نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم (1/5) برابر نرخهای مذکور در ماده(59) این قانون به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
بند6: اموال متوفای ایرانی در خارج از کشور
6- نسبت به اموال و داراییهای متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و داراییها پرداخت شده است به نرخ ده درصد(10% ) ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث
تبصره های مهم
تبصره 1- محاسبه و أخذ مالیات بر ارث در مورد متوفیان قبل از لازم الاجراء شدن این قانون (1395/01/01) اعم از اینکه پرونده مالیاتی برای آنها تشکیل شده یا نشده باشد، مشمول حکم این ماده نخواهد بود.
تبصره 2- نرخهای مذکور در این ماده مربوط به وراث طبقه اول است. در صورتی که وراث طبقات دوم و سوم باشند، نرخهای مذکور در این ماده به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد.
تبصره 3- درصورتی که متوفی و وراث، تبعه خارجی باشند، اموال و داراییهای متوفی که در ایران واقع است، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود.
تبصره 4- در مواردی که وراث سهم خود از اموال موضوع بندهای (2)، (4) و (5) این ماده را به اشخاص ثالث یا وراث دیگر انتقال دهند، علاوه بر مالیات بر ارث به شرح این فصل، مشمول مالیات طبق مقررات فصول مربوط خواهند بود.
تبصره 5- حقوق ناشی از عقود اجاره به شرط تملیک با بانکها و سایر نهادهای مالی و اعتباری، نسبت به عرصه و اعیان املاک بر اساس ارزش معاملاتی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه خواهد شد.
طبقه بندی وراث در تعیین نرخ مالیات
در قانون مالیاتهای مستقیم مودیان مالیات بر ارث به سه گروه تقسیم می شوند. گفتنی است در صورتی که در هر گروه، یک نفر ورثه در قید حیات باشد به گروههای دیگر ارث تعلق نمیگیرد.
- گروه اول شامل پدر، مادر، همسر و فرزندان می باشد.
- گروه دوم شامل اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنها است.
- عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها گروه سوم این طبقه بندی می باشند.
معافیتهای مالیات بر ارث
با حذف ماده ۲۰ قانون مالیاتهای مستقیم، دیگر معافیتی بر مالیات بر ارث وجود ندارد.
در گذشته، وراث طبقه اول تا مبلغ سی میلیون ریال میتوانستند از معافیت مالیاتی برخوردار شوند.
در صورت معلول یا از کار افتاده بودن این معافیت حداکثر به میزان پنجاه میلیون ریال قابل افزایش بود.
زمانی که ارزش روز کلیه اموال به جا مانده از متوفی از دیون متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن‌ودفن کمتر باشد. اموال و داراییهای به جا مانده از متوفی مشمول مالیات موضوع ماده (۱۷) قانون مالیاتهای مستقیم نخواهد بود و مالیاتهای پرداختی مطابق اسناد و مدارک واصله قابل عودت خواهد بود.
گفتنی است پیش از محاسبه مالیات:
- هزینه های واجبات مالی و عبادی متوفی از ارزش ماترک کسر میگردد.
- از جمله این هزینه ها میتوان به هزینه کفن و دفن اشاره کرد.
- هزینه‌های مربوط به حفظ و اداره ترکه و طلب بستانکاران متوفی جزء موارد دیگر قابل کسر از ماخذ محاسبه مالیات بر ارث می باشند.
وظایف سازمان مالیاتی در مالیات بر ارث
- ادارات امور مالیاتی موظفند اظهارنامه واصل شده را حداکثر تا یک هفته پس از دریافت به دفتر مرکزی مالیات بر ارث ارسال کنند.
- صدور مفاصا حساب و تسلیم آن به ذینفعان، حداکثر تا یک هفته پس از قطعی شدن مالیات و پرداخت آن از وظایف دیگر سازمان امور مالیاتی می باشد.
- ادارات امور مالیاتی موظفند پس از وصول و رسیدگی اظهارنامه، گواهینامه ریز ماترک را جهت حصر وراثت صادر نمایند.
- بدیهی است صدور این گواهینامه منوط به درخواست کتبی مودیان مالیات بر ارث خواهد بود.
پرداخت مالیات بر ارث
پس از ارائه اظهارنامه وراث باید حداکثر تا سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تحویل اظهارنامه براساس اظهار نامه‌ی ابرازی خودمبلغ ابرازی رابه عنوان علی الحساب پرداخت نمایند.
در غیراین صورت مطابق ضوابط مشمول جرایم خواهند شد.
حوزه مالیاتی به دلیل علی الحساب بودن مبلغ پرداختی، تنها رسید پرداخت مبلغ مورد نظر را ارائه می نماید.
صدور مفاصاحساب منوط به تشخیص و قطعی شدن مالیات و پرداخت آن توسط وراث می باشد.
