تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل
تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل موضوعی است که به ذهن خیلی از شما رسیده است. کار حسابرس نظارت بر گزارش‌های مالی و اظهارنظر نسبت به آن‌ها است و نظارتی غیر از گزارش‌ها مالی ندارد؛ اما این تفکر تا حدودی صحیح است اما نه به‌طور کامل. حسابرسان به دو دسته نفسیم می‌شوند که می‌توان آن‌ها را از هم متمایز کرد:
- حسابرسان مستقل
- حسابرسان داخلی
که این دو تفاوت‌ها و شباهت‌هایی باهم دارند. در ادامه به تعریف، اهداف و ویژگی‌های این دو مورد می‌پردازیم و تفاوت‌های آن‌ها را در قالب‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم.
با ما همراه باشید.
تعریف حسابرسی داخلی
انجمن حسابرسان داخلی (IIA) حسابرسی داخلی را این‌طور تعریف کرده است:
حسابرسی داخلی فرآیندی سیستماتیک، منظم و واقع بینانه می‌باشد که خدمات اطمینان بخشی و مشاوره را به سازمان ارائه می‌دهد و در جهت رسیدن به اهداف سازمان که باعث ایجاد ارزش‌افزوده و بهبود عملیات سازمان می‌شود؛ کمک می‌کند.
حسابرس داخلی باید یک گروه مستقل داشته باشد و به همه امور شرکت نظارت داشته باشد و با همه افراد سازمان تحت نفوذ نباشد که استقلال وی را زیر سؤال ببرد تا بتواند کارش را با بی‌طرفی و شایستگی انجام دهد.
حسابرس داخلی نوعی کنترل داخلی ایجاد می‌کند که باعث ایجاد کیفیت، کاهش هزینه و اطلاع‌رسانی صورت‌های مالی به مدیران و هیئت‌مدیره شرکت می‌باشد.
1- اطمینان بخشی در سازمان
- منابع شرکت از کنترل‌های لازم و قوانین و مقررات برخوردار می‌باشند؟
- صورت‌های مالی قابل‌اتکا می‌باشد؟
- آیا عملیاتی که شرکت انجام می‌دهد مؤثر بر اهدافش است؟
2- خدمات مشاوره در سازمان
- جهت تغییرات در سازمان پیشنهاد‌هایی ارائه می‌کند.
- برای رفع مشکلات پیشنهاد‌هایی ارائه می‌دهد.
- مشکلاتی که در سازمان وجود داشته باشد را شناسایی می‌کند و جهت رفع آن‌ها نظر خود را ارائه می‌کند.
3- حسابرسی داخلی و ارزیابی ریسک
کار حسابرسی داخلی ارزیابی ریسک است.
ارزیابی ریسک یک روش منطقی برای تعیین خطرات کیفی و کمی می‌باشد که حوادث احتمالی بر روی افراد، موجودی‌ها، دارایی‌ها و… می‌باشد.
ارزیابی ریسک یک روشی است که نیازمند تخصص، تجربه و دقت بالایی می‌باشد و با انجام کار تیمی قادر به انجام می‌باشند؛ اما مدیریت ریسک یک واحد جدا است اگر شرکت واحد مدیریت ریسک نداشته باشد واحد حسابرسی داخلی موظف است مدیریت ریسک را انجام دهد.
اهداف حسابرسی داخلی
- به این جهت در سازمان ایجاد می‌شود که اشتباهات موجود را اصلاح کند.
- انحرافاتی که در سازمان پدید آمده را پیگیری و شناسایی کند.
- بخش‌هایی که باعث اتلاف منافع می‌شود را شناسایی کند و اگر به نتیجه نامطلوب رسید به مدیران و هیئت‌مدیره سازمان گزارش نماید.
از بین رفتن واحد حسابرسی داخلی
واحد حسابرسی داخلی زمانی در یک سازمان از بین می‌رود که کار حسابرسی داخلی صرفاً به کنترل‌های داخلی گزارشگری مالی محدود شود و در واحدهای دیگر شرکت مانند واحد منابع انسانی، واحد بازاریابی، واحد تولید و … قدرت و دخالتی در این امور سازمان نداشته باشد.
تعریف حسابرس مستقل
حسابرسی مستقل فرآیندی است که به ارزیابی و جمع‌آوری بی‌طرفانه شواهد بر اساس برنامه‌ریزی قبلی درباره ادعاهای مربوط به فعالیت‌ها و وقایع واحد اقتصادی می‌باشد و گزارش نتایج خود را به سهامداران و سایر ذینفعان ارائه می‌کند که توسط حسابرسان انجام می‌شود که مستقل از سازمان می‌باشند. حسابرسان مستقل می‌توانند کار حسابرسی‌های دیگر را انجام دهند اما قالب عمده کار آن‌ها حسابرسی صورت‌های مالی است.
اهداف حسابرس مستقل
- برای استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی فرآیندی اطمینان‌بخش را ارائه کند و اینکه آیا صورت‌های مالی همه جنبه‌های با اهمیت را رعایت کرده است.
- در مواردی که اطمینان معقولی برای حسابرس وجود ندارد عدم اظهارنظر ارائه می‌کند و اگر منع قانونی وجود نداشته باشد حسابرس از کار کناره‌گیری می‌کند.
وظیفه حسابرس مستقل و حسابرس داخلی
- کنترل‌هایی به‌منظور گردش حساب‌های بانکی شرکت یا سازمان مربوطه انجام دهند.
- صورت‌های مالی مربوط به پرداخت حقوق و دستمزد و نحوه محاسبه آن‌ها را کنترل نمایند.
- کنترل هزینه و بودجه‌هایی که در سازمان انجام می‌شود.
- کنترل ورود و خروج انبار و اطلاع دقیق از موجودی انبار از طریق انبارگردانی یا بررسی دقیق مدارک و اسناد مربوطه می‌باشد.
حسابرسان چه وظایفی نمی‌توانند داشته باشند
- اجازه لغو معاملات با مشتری را ندارند.
- نمی‌توانند تغییراتی در اسناد مالی ایجاد کنند.
- نمی‌توانند به هیئت‌مدیره از طرف مدیران گزارش نتایج کار آن‌ها را گزارش کنند.
- نمی‌توانند به برگ فاکتور فروشنده دسترسی و فاکتور پرداخت را تائید کنند.
- کارمند جدیدی را استخدام یا کارمند شرکت را اخراج کنند و موارد مشابه دیگر…
تفاوت حسابرس مستقل و حسابرس داخلی
حال به بررسی تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل از منظرهای مختلف می پردازیم:
1- تفاوت حسابرس مستقل و حسابرس داخلی در قالب کار آن‌ها در سازمان
- کار حسابرس مستقل نظارت بر گزارش‌های مالی و اظهارنظر نسبت به آن‌ها می‌باشد؛ اما کار حسابرس داخلی بررسی کنترل‌های داخلی شرکت می‌باشد و خدمات اطمینان‌بخش و مشاوره را در سازمان ارائه می‌کند که باعث ایجاد ارزش‌افزوده‌ای برای سازمان می‌شود.
- گزارش‌های حسابرس مستقل بر اساس استانداردهای حسابرسی ترجمه‌شده استانداردهای پذیرفته‌شده انجمن حسابداران رسمی آمریکا (IACPA) است. اگرچه تغییراتی در آن به وجود آمده است اما محتوای اولیه آن بدون تغییر مانده است؛ اما گزارش‌های حسابرس داخلی بر اساس ترجمه استانداردهای بین الملی حرفه‌ای حسابرسی داخلی (IPPF) انجام می‌شود.
2- تفاوت حسابرس مستقل و حسابرس داخلی در قالب گزارش
- گزارشی که در نهایت حسابرس مستقل تهیه می‌کند به‌صورت شفاف و در قالب یک گزارش کتبی است اما گزارش حسابرسان داخلی هم به‌صورت شفاهی و هم به‌صورت کتبی و یا در قالب پاورپوینت در جلسه هیئت‌مدیره ارائه می‌شود چون هدف آن بررسی مشکلات شرکت است.
- گزارش حسابرس مستقل شامل مقدمه، مسئولیت هیئت مدیره در قبال صورت های مالی، مسئولیت حسابرس و بازرس قانونی، مبانی اظهارنظر، اظهارنظر، گزارش در مورد سایرالزامات قانونی، گزارش در قالب سایر مسئولیت های قانونی می‌باشد.
- اما گزارش حسابرس داخلی شامل عنوان، اهداف، دامنه، پیشینه، شناخت، رتبه‌بندی و نتایج کار، مشاهدات، فهرست توزیع گزارش بین گیرندگان می‌باشد و تا حدودی خلاقیت هم شامل گزارش می‌شود و نتایج کار را منتقل می‌کند.
3- تفاوت حسابرس مستقل و حسابرس داخلی از منظر تحصیلات
حسابرس مستقل برای گزارشگری و نظارت خود باید از حسابداران باتجربه و دارای تحصیلات مالی استفاده کند اما حسابرس داخلی برای گزارشگری خود لزومی ندارد که حسابرس حتماً رشته حسابداری یا مالی خوانده باشد و از سایر رشته‌هایی مانند صنایع، مهندسی عمران، مدیریت، IT، MBA، در گروه حسابرسی داخلی استفاده می‌شود، به دلیل اینکه افراد مالی چی در همه امور شرکت تخصص لازم را ندارند و در گروه خود از افرادی که تخصص‌های دیگری دارند استفاده می‌کنند تا بتواند اطمینان بخشی و نظارت قوی‌تری به هیئت‌مدیره و مدیران ارائه دهند.
4- تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل ازنظر تعداد استانداردهای حسابرسی
استانداردهای حسابرسی شامل ۴۱ استاندارد می‌باشد و استاندارد حسابرسی داخلی شامل ۵۱ استاندارد بین‌المللی می‌باشد که شامل عمومی، عملکرد و اجرایی یا پیاده‌سازی می‌باشد.
5- تفاوت حسابرس مستقل و حسابرس داخلی در قالب هدف گزارش
- هدف گزارش حسابرس مستقل، اظهارنظر در مورد صورت‌های مالی که درگذشته اتفاق افتاده است.
- اما هدف گزارش حسابرس داخلی بررسی سیستم کنترل داخلی سازمان است و در جهتی پیش می‌رود که سازمان به اهدافش برسد به عبارتی آینده‌نگر است.
6- تفاوت حسابرسان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی
- گزارش حسابرس داخلی درون‌سازمانی است و گزارش حسابرس مستقل برون‌سازمانی است یعنی حسابرس داخلی گزارش نتایج خود را به کمیته حسابرسی، هیئت‌مدیره و مدیریت ارائه می‌کند
- اما حسابرس مستقل گزارش اظهارنظر خود را به سهامداران و سایر ذینفعان ارائه می‌کند.
- حسابرس داخلی به‌عنوان فرد پیگیر کننده امور که در جهت مشاوره دادن به افراد بالای سازمان است اما حسابرس مستقل بعد از ارائه گزارش خود دیگر مسئولیتی ندارد.
7- تفاوت حسابرس مستقل و حسابرس داخلی در قالب دسترسی استفاده‌کنندگان
- گزارش حسابرسی شده توسط مؤسسات حسابرسی معتمد بورس در سایت کدال منتشر می‌شود و در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
- اما گزارش حسابرس داخلی فقط در اختیار افراد ذکرشده (هیئت‌مدیره و مدیران ارشد) قرار می‌گیرد.
8- تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل در قالب الزام قانونی
حسابرس داخلی یک فرد حقیقی محسوب می‌شود اما حسابرسی مستقل یک فرد حقوقی می‌باشند و الزام قانونی و مقرراتی دارند و اگر این الزام قانونی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها انجام نشود تخلف محسوب می‌شود اما برای حسابرسان داخلی الزام قانونی وجود ندارد.
9- تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل از منظر استقلال
- استقلال حسابرس داخلی به‌اندازه حسابرس مستقل نیست اما باید رسیدگی کند و واحد نظارتی است.
- حسابرسی داخلی برنامه‌ریزی استراتژیک انجام می‌دهد یعنی یک هدف برای یک افق بلندمدت (۱۰-۱۵-۱۸ سال) در نظر می‌گیرد؛
- اما حسابرس مستقل فقط اظهارنظر گزارش‌های مالی یک دوره ۶ ماه یا ۱ ساله را انجام می‌دهد.
ابزار حسابرسی داخلی و حسابرس مستقل
مهم‌ترین ابزار حسابرسی داخلی مصاحبه است و باید روابط عمومی بالا داشته باشد اما مهم‌ترین ابزار مورداستفاده حسابرس مستقل دانش بالا در حوزه حسابداری صورت‌های مالی می‌باشد.
نتیجه‌گیری
ما در این مقاله به تعریف حسابرس داخلی و حسابرس مستقل پرداختیم و هرکدام را جداگانه موردبررسی قراردادیم و اهداف و وظایف هرکدام را بیان کردیم. حسابرس داخلی و حسابرس مستقل باوجود شباهت‌هایی که دارند اما تفاوت‌هایی نیز دارند که در این مقاله آن‌ها را موردبررسی قرار دادیم.
