صورت حساب سود و زیان و اجزا آن

صورت حساب سود و زیان یکی از سه صورت مالی مهمی است که برای گزارش عملکرد مالی یک شرکت در طی یک دوره حسابداری خاص استفاده می شود.
این گزارش بر درآمد و هزینه‌های شرکت در طی یک دوره خاص متمرکز است.
در این صورت، هزینه‌های تولید، فروش و اداری و سایر هزینه‌ها همچنین سود ناخالص شرکت، انواع درآمدها، مالیات‌های پرداخت شده و سود خالص شرکت به شیوه ای منسجم و منطقی نمایش داده می‌شود.

جهت اخذ گزارش سود و زیان بهتر است از نرم افزارهای حسابداری استفاده کنید. برای دریافت دموی رایگان نرم افزار سپیدار به اینجا مراجعه بفرمایید.

گزارش سود و زیان بر خلاف ترازنامه که به طور معمول در انتهای سال مالی تهیه می‌شود، اما در هر دوره‌ای قابل تهیه است.

این گزارش معمولا در دوره‌های یک ماهه، سه ماهه‌ شش ماهه و سالانه تهیه می‌گردد.

هدف یک کسب و کار از تهیه این صورت، گزارش عملکرد دوره‌ای شرکت و بیان میزان سود کسب شده یا زیان تحقق یافته برای اطلاع مدیران و سرمایه گذاران ان کسب و کار است.

در ادامه اجزا، روش‌ تهیه و نمونه‌ای از صورت حساب سود و زیان بررسی می‌شود.

اصول حسابداری:
(اساس صورت حساب سود و زیان)

همان گونه که در مقاله اصول حسابداری بیان گردید، در حسابداری به مجموعه ای از دستورالعمل ها که حسابداران موظف هستند بعنوان الگو در مسیر حسابداری استفاده کنند، اصول حسابداری اطلاق می‌شود.
چهار اصل حسابداری به قرار زیر هستند:

• اصل بهای تمام شده
• اصل تحقق درآمد
• اصل تطابق
• اصل افشا کامل

از میان این چهار اصل، اصول تطابق و تحقق درآمد در تدوین صورت سود و زیان نقشی اساسی دارند.

• اصل تحقق یعنی درآمد زمانی شناسایی می شود که تخقق یافته باشد که این زمان لزوما با زمان دریافت وجه یکی نیست.
• اصل تطابق می گوید هزینه‌ها نیز با درآمد که هزینه به خاطر آن انجام شده تطابق داده می‌شود و زمان ثبت درآمد مربوط هزینه آن نیز ثبت می‌شود

لذا تمامی هزینه‌ها و درامدها با در نظر گرفتن این دو اصل در صورت حساب سود و زیان ثبت می‌شود.

اجزا صورت حساب سود و زیان

تهیه گزارش عملکرد بر اساس نوع فعالیت یک شرکت می‌تواند متفاوت با سایرین باشد.
هر چند که این تفاوت در مواردی جزئی رخ می‌دهد و تمامی صورت‌ها چندین خطی مشی کلی پیروی می‌کنند. رایج ترین موارد مطرح شده در صورت‌های سود و زیان به صورت زیر است:

1- درآمد یا میزان فروش

درآمد فروش بیانگر عایدی شرکت از فروش محصول یا خدمات است که در قسمت بالای صورت نوشته می‌شود.
این مقدار ناخالص بوده و هزینه های مرتبط با تولید کالای فروخته شده یا ارائه خدمات در ان لحاظ نمی‌شود.
در این بین برخی از شرکت‌ها نیز دارای درآمد چندگانه هستند که مجموع این درآمدها به کل درآمد اضافه می شود.

2- بهای تمام شده کالای فروخته شده

بهای تمام شده کالای فروخته شده نشان دهنده هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید و فروش محصولات است. همچنین اگر شرکت ارائه دهنده خدمات باشد، این بخش یه عنوان هزینه فروش ثبت می‌شود.
این بخش از صورت حساب سود و زیان خروجی حسابداری صنعتی یک شرکت است.
بهای تمام شده عمدتا شامل نیروی انسانی، مواد اولیه، سربار تولید و سایر هزینه های دیگر مانند استهلاک است.

3- سود ناخالص در صورت حساب سود و زیان

سود ناخالص با کم کردن بهای تمام شده کالای فروخته شده (یا هزینه فروش) از درآمد فروش محاسبه می‌شود.

4- هزینه های بازاریابی ، تبلیغات و ترویج مصرف

اکثر کسب و کارها هزینه‌هایی مربوط به فروش کالاها یا ارائه خدمات دارند. این هزینه‌ها عمدتا شامل:

• بازاریابی
• تبلیغات
• و ترویج مصرف

است که با یکدیگر گروه بندی می‌شوند زیرا تمامی آن‌ها هزینه های مشابه صرف شده جهت افزایش فروش است.

5- هزینه‌های عمومی و اداری

هزینه‌های عمومی و اداری عمدتا شامل هزینه‌های زیر است:

• بخش فروش
• خدمات عمومی
• و بخش اداری

این بخش از هزینه ها دربرگیرنده تمام هزینه‌های غیرمستقیم دیگر مرتبط با اداره کسب و کار است.
اصلی ترین بخش‌های آن شامل حقوق و دستمزد کارکنان غیر تولیدی، هزینه‌های جاری اعم از بیمه و هزینه‌های ماموریت و… است.
هزینه استهلاک نیز گاهی در این بخش لحاظ می‌شود اما بسته به تصمیمات شرکت متفاوت است.

6- سود خالص قبل از کسر بهره، مالیات

این ایتم جز اختلافات میان الگوهای مختلف تهیه صورت حساب سود و زیان است.
در برخی از صورت‌ها این بخش از اجزای تشکیل دهنده گزارش عملکرد محسوب نمی‌شود. در هر حال، نشان دهنده سود قبل از بهره، مالیات، و استهلاک است.
این ردیف گزارش با کم کردن هزینه های اداری و عمومی (به استثنا مالیات) از سود ناخالص محاسبه می شود.

7- هزینه استهلاک

استهلاک بیانگر هزینه‌های غیر نقدی است که توسط حسابداران ایجاد گردیده‌است.
دلیل استفاده از این نوع از هزینه‌ که عملا به صورت نقدی پرداخت نمی‌شود بحث مالیات است.
با کسر این هزینه از سود خالص می‌توان مالیات پرداختی شرکت را کاهش داد. این هزینه توسط روش‌های استاندارد ارائه شده و بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم و غیر مستقیم محاسبه می‌گردد.
دارایی‌های بلند مدت یک شرکت همچون تجهیزات ، ساختمان‌ها، وسایل نقلیه و … ممکن است در طول زمان دچار کاهش ارزش شده و هزینه استهلاک به آن تعلق گیرد.

8- درآمد عملیاتی در صورت حساب سود و زیان

درآمد عملیاتی نشان دهنده عایدی کسب شده از عملیات‌های مرسوم کسب و کار مد نظر است.
به عبارت دیگر، این عایدی قبل از هر گونه درآمد غیرعامل، هزینه‌های غیرعملیاتی، بهره یا مالیات از درآمدها کسر می شود.
درآمد عملیاتی اصطلاحی است که معمولاً در امور مالی استفاده می شود و مخفف عایدی قبل از بهره و مالیات است.

9- هزینه بهره

به طور معمول بسیاری از کسب و کارها برای راه اندازی یا ادامه حیات نیاز به تسهیلات دارند. این تسهیلات بسته به نوع کسب وکار و مرجع پرداخت کنند بهره‌های متفاوتی دارد. هزینه بهره شامل آن بخشی از اقساط است که جز اصل پول نبوده و به بانک یا تسهیل دهنده پرداخت می‌شود.

10- سایر هزینه‌ها

کسب و کارها غالباً هزینه های دیگری دارند که مختص صنعت آن‌ها است.
هزینه های دیگر ممکن است شامل مواردی از قبیل:

• توسعه فناوری
• تحقیق و توسعه (R&D)،
• غرامت مبتنی بر سهام یا Stock-Based Compensation
• هزینه های اختلال در ارزش سود و زیان ناشی از فروش سرمایه گذاری‌ها
• و …

باشند و همچنین بسیاری از هزینه‌های دیگر که خاص یک صنعت یا شرکت است.

درآمد قبل از مالیات (EBIT)

EBT مخفف Earnings Before Tax است و به عنوان درآمد پیش از کسر مالیات نیز شناخته می‌شود. این ردیف با کسر هزینه بهره از درآمد عملیاتی محقق می‌شود. درامد قبل از کسر مالیات آخرین ردیف نهایی قبل از رسیدن به درآمد خالص است.

12- مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد ایتمی است که توسط نهاد‌های مالی کشور بسته به نوع فعالیت کسب و کار مشخص می‌شود.
این مقدار به صورت معمولی درصدی از درامد خالص پیش از کسب مالیات است.
اگر شرکتی زیان ده بوده و زیان پیش از کسر مالیات محقق کند، به ان شرکت مالیات تحقق نمی‌گیرد همچنین کل هزینه مالیات می تواند شامل مالیات های جاری و مالیات‌های آینده باشد.

13- درآمد خالص در صورت حساب سود و زیان

درآمد خالص با کسر مالیات بر درآمد از درآمد قبل از مالیات محاسبه می شود. این مقدار پس از تعیین سیاست‌های شرکت در ارتباط با میزان سود یا زیان انباشته، به ترازنامه منتقل می‌گردد.

روش تهیه یک صورت حساب سود و زیان

با توجه به اجزای تشکیل دهنده صورت حساب سود و زیان که در بالا بیان گردید و همچنین ماهیت کسب و کار مد نظر، صورت حساب سود و زیان تهیه می‌گردد.

برای این منظور با توجه به ترتیب اجزا صورت حساب که در بالا مطرح گردید، ایتم‌های هزینه‌ای و درآمد وارد جدول می‌شوند.
در هر مرحله‌ درآمدها به ایتم تجمیع شده قبل افزوده و هزینه‌ها از ان کسر می‌شوند.
با توجه به ماهیت شرکت نام ایتم‌ها، تعداد‌ آن‌ها و ماهیت‌ ان‌ها متغیر خواهد بود.

شکل زیر یکی از قالب‌های رایج تهیه صورت حساب سود و زیان است:

تشریح یک مثال واقعی از صورت حساب سود و زیان

جدول زیر صورت حساب سود و زیان شرکت سرمایه‌گذاری گروه صنایع بهشهر ایران مربوط به سه دوره منتهی به سال 97 و98 است.
در این صورت حساب ردیف‌های هزینه‌ای و درآمدی متفاوتی بیان گردیده که در ادامه تشریح می‌گردد.

بر حسب صورت حساب سود و زیان فوق، این شرکت در دوره 6 ماهه سال 98 در مجموع 86111 میلیون ریال درآمد عملیاتی داشته است. همچنین سایر درآمدهای عملیاتی شرکت نیز39152 میلیون ریال بوده است.
در ادامه پس از کسر 16543 میلیون ریال بابت هزینه‌های اداری و عمومی 108720 میلیون ریال سود ناخالص عملیاتی محقق گردیده است.
در ادامه با کسر هزینه‌های مالی یا همان هزینه‌های بهره و افزودن سایر درآمدها، سود خالص قبل از کسر مالیات مشخص شده‌است.

با توجه به اینکه شرکت بنا به دلایلی مستلزم پرداخت مالیات نبوده است، سود خالص پیش از کسر مالیات برابر با سود خالص نهایی گردیده‌است.

با توجه به مثال بیان شده در بالا تفاوت قالب‌های موجود برای تهیه صورت حساب سود و زیان تا حدودی مشخص گردید.
تدوین صورت سود زیان با توجه به ماهیت هر شرکت یعنی:

• تولیدی
• بازرگانی
• خدماتی
• سرمایه‌گذاری
• خیریه‌ها
• و …

انجام می‌پذیرد و بر این اساس بایستی تغییراتی در قالب کلی لحاظ گردد. در ادامه مباحث مطرح به تشریح سایر صورت‌های حسابداری خواهیم پرداخت.

پیشنهاد می کنیم مقاله مشکلات تهیه‌ی صورت سود و زیان را نیز مطالعه بفرمایید.

• کانال تلگرام اموزش مالی و حسابداری
• صفحه اینستاگرام ما
• سایر اموزش‌های حسابداری