حسابداری تعهدی
حسابداری تعهدی یکی از مبانی حسابداری است.
لازم است ابتدا با مبانی حسابداری آشنا شویم. پس از آن به حسابداری تعهدی خواهیم پرداخت.
مبانی حسابداری
به زبان ساده مبانی حسابداری زمان شناسایی درآمدها و هزینه ها و ثبت آن در دفاتر را مشخص می کند.
در حسابداری زمان ثبت درآمدها و هزینه ها دارای اهمیت بسیار زیادی است. ثبت این رویدادهای مالی در سیستم حسابداری بسیار موثر است و می تواند تغییراتی در گزارشات استخراجی به وجود آورد. در ادامه انواع مبانی حسابداری و تعریف مختصری از آنها را بیان می کنیم.
انواع مبانی حسابداری
- مبنای نقدی
- مبنای نقدی تعدیل شده
- مبنای نیمه تعهدی
- مبنای تعهدی تعدیل شده
- مبنای تعهدی
1) مبنای حسابداری نقدی
- مبنای حسابداری نقدی نوعی سیستم حسابداری است.
- در این روش اساس سیستم بر نقدینگی یا به عبارت دیگر دریافت و پرداخت نقدی استوار است.
- در سیستم حسابداری نقدی، تمامی تغییرات در وضعیت مالی، منوط به ورود یا خروج وجه نقد است.
- با توجه به تعریف مبنای حسابداری همانطور که گفتیم مبنای حسابداری زمان ثبت درآمد و هزینه ها را مشخص می کند.
- در حسابداری نقدی، درآمد ها هنگام دریافت وجه نقد آن ها در دفاتر ثبت و شناسایی می شوند.
- همچنین هزینه ها نیز زمانی شناسایی میگردند و در دفاتر ثبت می شوند که وجه نقد آن ها پرداخت شده باشد.
2) مبنای حسابداری نقدی تعدیل شده
- بر اساس این روش، درآمدها مطابق مبناي نقدي شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.
- شناسايي و ثبت هزينه ها نیز در دو صورت تحويل كالا يا انجام خدمت وقطعيت پرداخت آنها انجام می شود.
3) مبنای حسابداری نیمه تعهدی
- مبناي نيمه تعهدي به روشی اطلاق می شود که تركيبي از مبناي نقدي و مبنای تعهدي باشد.
- در سیستم حسابداری نیمه تعهدی هزینه ها بر اساس مبنای حسابداری تعهدی شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.
- همچنین درآمدها برمبناي حسابداری نقدي شناسايي و در دفاتر ثبت خواهند شد.
4) مبنای حسابداری تعهدی تعدیل شده
- سیستم حسابداری تعهدی تعدیل شده بر مبنای شناسایی هزینه ها و ثبت در دفاتر در زمان تحمیل انجام می شود.
- درآمدها در این سیستم با توجه به ماهيت به دو صورت قابل محاسبه می باشند.
- در حالت اول قابلیت اندازه گیری و وصول از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یعنی اگر درآمدها از حیث مبلغ، قابل اندازه گيري باشد و پس از تشخيص در زمان کمی، قابل وصول باشند با استفاده از مبناي تعهدي ثبت می شوند.
- در صورتي كه تعیین زمان وصول و اندازه گیری آن ممکن نباشد بر اساس مبناي نقدي شناسايي و ثبت مي شوند.
5) مبنای حسابداری تعهدی
- در مبناي تعهدي، همانگونه که از نامش پیداست رویدادهای مالی بر اساس وقوع، شناسایی و ثبت می شوند.
- زمان دريافت و پرداخت وجه نقد، تاثیری در شناسايي رویدادهای مالی نخواهد داشت.
- در اين سیستم، درآمدها هنگامیکه تحقق پیدا کنند ثبت می شوند. هزينه ها نیز زماني که بدهی تحمیل شود یا منابع مصرف شده باشد شناسایی و ثبت می شوند.
مفهوم حسابداری تعهدی
- حسابداری تعهدی درآمدها و هزینه‌ها را در دوره زمانی که در آن رخ داده‌اند بررسی و تطبیق می نماید.
- ثبت درآمدهایی که شکل گرفته و هزینه‌هایی که شرکت متحمل شده اما بابتشان وجهی رد و بدل نشده است حسابداری تعهدی نام دارد.
- این روش حسابداری، تأثیر بسیاری بر گزارشات مالی دارد. اقلام ترازنامه ای نیز متاثر از انتخاب این روش یا روشهای دیگر خواهد بود.
- حسابداری تعهدی در نظر کارشناسان به عنوان روشی قابل قبول برای شرکت های کوچک، متوسط و بزرگ، شناخته شده است.
- این سیستم امکان بررسی وضعیت مالی شرکت را در بازه های زمانی مختلف فراهم می کند.
درآمدها و هزینه ها در حسابداری تعهدی
توضیحات مختصری درباره درآمدها و هزینه های تعهدی خواهیم داد.
درآمد تعهدی
- درآمدها یا دارایی‌هایی غیر نقدی که به وقوع پیوسته اما هنوز دریافت نشده‌اند را میتوان درآمدی تعهدی نامید.
- ممکن است شرکتی کالایی را تحویل یا خدماتی را ارائه نماید ولی وجهی بابتش دریافت نکند.
- این رویداد در قالب بدهی برای طرف مقابل یا همان حسابهای دریافتنی انجام می شود.
هزینه تعهدی
- هزینه هایی که پرداختشان غیر نقدی است یا به عبارتی معوق شده است را هزینه های تعهدی می نامند.
- هزینه حقوق و دستمزد را میتوان به عنوان یک نوع هزینه تعهدی عنوان کرد.
- کارمندان یک شرکت قبل از اینکه حقوق خود را دریافت کنند تا آخر ماه در راستای پیشبرد اهداف شرکت، کار میکنند.
- در واقع شرکت خدماتی را از کارکنان خود دریافت کرده است بدون اینکه وجه نقدی بابتش بپردازد.
- یعنی شرکت در قبال دریافت خدمات خود را متعهد به پرداخت آن در زمانی خاص نموده است.
- امثال این هزینه ها که خدماتی دریافت یا هزینه ای صورت پذیرد و وجهی پرداخت نشود را می توان هزینه تعهدی نامید.
مزایای حسابداری تعهدی
بی شک صاحبان مشاغل از حسابداري به عنوان يك سيستم اطلاعات مالي انتظار دارند اطلاعات و گزارشاتی ارائه نماید.
این اطلاعات در پیشبرد اهداف شرکت میتواند برای استفاده کنندگان مفید باشد.
امکان در اختیار داشتن اطلاعات سازمانی و وضعیت مالی شرکت از مزایای حسابداری تعهدی به شمار می آید.
حسابداری تعهدی میتواند در طول دوره یا پایان سال مالی وضعیت شرکت را به نحوی مطلوب گزارش نماید.
برنامه ریزی و کنترل های مدیریتی، تاثیر روشهای مدیریت در رشد سازمان، امکان مقایسه وضعیت فعلی با شرایط قبلی یا وضعیت مطلوب تنها با اجرای حسابداری تعهدی امکان پذیر است.
برخی دیگر از مزایای مبنای تعهدی به شرح زیر است.
1) بررسی وضعیت دارایی ها
در حسابداری بر مبنای تعهدی با ثبت دارایی ها امکان مدیریت، بهره برداری، عدم بهره برداری و جایگزینی آنها وجود دارد.
2) ارائه اطلاعات در مورد هزینه ها
اطلاعات كاملی از هزينه ها براي مديريت هزینه ها، تعیین قیمت کالا و خدمات، بودجه بندي و…با روش تعهدی در دسترس خواهد بود.
3) گزارش وضعیت حسابهای پرداختنی و دریافتنی
جهت ارزیابی وضعیت فعلی یا تعیین نیازهای آینده بررسی بدهی ها و بستانکاری های سازمان ضروری است.
گزارش وضعیت این حسابها و تعیین کوتاه مدت و بلند مدت بودن آنها به مدیریت کمک میکند از کسری وجه در سررسید هزینه های معوق پیش گیری شود.
4) ارائه گزارشات مدیریتی
به نوعی صورت های مالی تهیه شده بر اساس مبنای تعهدی مهم ترین مزیت حسابداری تعهدی نسبت به سایر روشها می باشد.
حسابداری بر مبنای تعهدی با ارائه اطلاعات کافی به بهبود تصمیم گیری و روند مدیریت کمک شایانی میکند.
اندازه گیری کیفیت عملکرد و اتخاذ تصمیمات و پیش بینی وضعیت آینده سازمان و…همگی با وجود این گزارشات ممکن می شود.
برخی از مزایای صورتهای مالی تهیه شده بر مبنای تعهدی نسبت به سایر روشها به شرح زیر است.
چند مزیت گزارشات مدیریتی حسابداری تعهدی
- تعیین نقطه سر به سر که با مقایسه درآمدها و هزینه های دوره مد نظر و نتایج آن به دست می آید.
- تشخیص لزوم انجام تصمیمات اتخاذ شده در گذشته و تاثیر آنها بر سیاستهای مالی سازمان
- ارائه سریع اطلاعات جامع از وضعیت مالی سازمان
- تعیین مقدار درآمدهای وصول نشده و امکان برنامه ریزی جهت وصول آنها
- تعیین مطالبات مشکوک الوصول
- ارائه گزارش وضعیت موجودی‌ها و دارایی‌های سازمان با نگهداری حسابهای موجودی ها و دارایی
- تعیین بهای تمام شده هر پروژه
- محاسبه استهلاکات و گزارشات به روز از ارزش دارایی های ثابت
- امکان سنجش سیاستهای سازمان و مطابقت آنها با اهداف سازمان
تفاوت حسابداری بر مبنای تعهدی و نقدی
- گزارشاتی که بر مبنای روشهای حسابداری ارائه میگردد معیار عملکرد و معرف وضعیت فعلی سازمان است.
- حسابداری بر مبنای نقدی بیشتر در کسب و کارهای کوچک و شخصی کاربرد دارد. این روش را می توان در کسب و کارهای خانگی نیز روشی مناسب دانست.
- میتوان گفت حسابداری تعهدی در مقابل حسابداری نقدی قرار دارد.
- درک و بررسی و انجام حسابداری نقدی بسیار آسان می باشد ولی نیازمند دقت نیز هست.
- بررسی و انجام حسابداری تعهدی علاوه بر مهارت، نیازمند آموزش صحیح می باشد.
- حسابداری تعهدی به مراتب سخت تر و البته کار آمد تر از حسابداری نقدی است.
- در اقتصاد امروز اکثر معاملات اعتباری است. در مبنای نقدی روشی برای ثبت و نگهداری پولی که در آینده قرار است دریافت و یا پرداخت شود وجود ندارد.
برخی از ویژگی های روش نقدی و تعهدی
به منظور درک بهتر موضوع ویژگی‌های زیر را عنوان میکنیم.
ویژگی های مبنای نقدی
- حسابداری بر مبنای نقدی گزارشات و اطلاعات دقیقی تولید نمیکند.
- حسابداری نقدی به مهارت خاصی نیاز ندارد.
- بررسی و درک آن آسان است.
- حسابداری نقدی، بدهی ها و مطالبات آینده سازمان را نشان نمی دهد.
- دیدگاهی نادرست از شرایط شرکت گزارش می کند.
- هزینه ها و درآمدها در حسابداری نقدی با مبادله وجه نقد قابل شناسایی و ثبت می باشد.
- تحصیل دارایی نیز در روش نقدی بعد از پرداخت وجه نقد به عنوان مخارج شناسایی می گردد.
- پرداخت در حسابداری نقدی قطعی است.
- مدیریت نقدینگی و مدیریت هزینه در حسابداری بر مبنای نقدی امکان پذیر نیست.
- هزینه های معوق در پایان سال مالی قابلیت شناسایی و اندازه گیری ندارد.
- ارزیابی وضعیت و تعیین نیازهای درآمدی آینده ممکن نیست.
- تنها هزینه های که در جریان نقدی اثر گذاشته اند گزارش می شود.
ویژگی های مبنای تعهدی
- حسابداری بر مبنای تعهدی با ارائه اطلاعات کافی به تصمیم گیرندگان کمک میکند.
- اطلاعاتی قابل اطمینان در سطحی گسترده از دارایی ها، بدهی ها، هزینه ها و درآمدها فراهم میکند.
- درآمدها در زمان تحصیل یعنی انجام خدمات و فروش کالاها در دفاتر ثبت و شناسایی می شوند.
- گزارشات تهیه شده موفقیت یا عدم موفقیت شرکت در پیشبرد اهداف را به صورت صحیح نشان می دهد.
- سنجش عملکرد سازمان به درستی انجام می شود.
- صورتهای مالی تهیه شده بر مبنای حسابداری تعهدی کارا و اثر بخش است.
- ایجاد حسابی برای نگهداری بدهی طرف حسابهای درآمدی،
- شناسایی هزینه های سرمایه ای به عنوان دارایی،
- مستهلک کردن دارایی مطابق استانداردها با تخصیص هزینه آنها در عمر مفیدشان،
- شناسایی بدهی های ناشی از استقراض،
- گزارش جامع موجودی ها و دارایی های ثابت و جاری و بدهی ها و مطالبات نیز از سایر مزایای این روش است.
در این مقاله انواع مبانی حسابداری توضیح داده شد. مزایای حسابداری تعهدی نسبت به سایر روشها و دلایل منتقدان و موافقان نیز بررسی شد.
پس از بررسی تفاوتهای حسابداری نقدی و تعهدی می توانیم یک مبنای حسابداری مناسب برای سازمان مورد نظر انتخاب کنیم.
