قانون مالیات‌های مستقیم قوانینی هستند مربوط به آن بخش از مالیات‌‌ها که مستقیما از درآمد افراد و ثروت افراد اخذ می‌شوند و نیاز است که حسابداران از آنها آگاه شوند.
کشورها با توجه به سیاست‌های خود سقفی از درآمدها را مشمول معافیت مالیات می‌دانند و برای بالاتر از این سقف مالیات به حساب می‌آورند.
قوانین مالیاتی در ایران به دو دسته مالیات‌های مستقیم و غیر مستقیم قابل تقسیم هستند.
اصلی‌ترین اهداف قانون مالیات‌های مستقیم مساوات در توزیع ثروت بین اقشار جامعه، عدالت اجتماعی و رشد اقتصادی کشور است.
قانون مالیات‌های مستقیم شامل پنج باب میباشد.
باب اول اشخاص مشمول مالیات قانون مالیات‌های مستقیم، شامل ٢ ماده قانونی، باب دوم مالیات بر دارایی قانون مالیات‌های مستقیم، شامل ۴٩ ماده قانونی، باب سوم مالیات بر درآمد قانون مالیات‌های مستقیم، شامل ٨٠ ماده قانونی، باب چهارم در مقررات مختلفه قانون مالیات‌های مستقیم، شامل ٨٧ ماده قانونی، باب پنجم سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی قانون مالیات‌های مستقیم شامل ۶۴ ماده قانونی می‌باشند. در این محتوا باب اول و دوم قانون مالیات‌های مستقیم طبق موارد ذکر شده در سایت سازمان امور مالیاتی کشور به طور خلاصه ذکر شده است.
قانون مالیات‌های مستقیم چیست؟
همانطور که گفته شد قوانین مالیاتی در ایران به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم قابل تقسیم هستند و مبنای تقسیم آنان نیز مودیان مالیاتی یعنی افراد پرداخت کننده مالیات هستند. اگر مودی مالیاتی یا فردی که ملزم به پرداخت مالیات است تنها یک نفر باشد، مالیات مستقیم به او تعلق می‌گیرد و در غیر این صورت باید مالیات غیرمستقیم را پرداخت کند.
یکی دیگر از ویژگی‌های مالیات‌های مستقیم این است به دارایی و درآمد افراد تعلق می‌گیرند.
قانون مالیات‌های مستقیم برای اولین بار در اسفندماه سال ١٣۴۵ به تصویب رسید اما پس از آن چند اصلاحیه در این قانون انجام شد که آخرین اصلاحات آن در سال ١٣٩۴ صورت گرفت و در ۵ باب تنظیم شد.
تدوین قانون مالیات‌های مستقیم به چه دلیلی انجام می‌شود؟
تدوین این قانون دارای اهمیت بسیاری است و توجه به آن باعث می‌شود یک چهارچوب امن برای منابع مالی کشور تشکیل شود، همچنین امور اقتصادی نیز سازماندهی می‌شود و علاوه بر موارد مذکور مهم‌ترین اهداف از اخذ مالیات که رشد اقتصادی و ایجاد عدالت اجتماعی در جامعه میباشد نیز به وسیله تدوین قانون در این حوزه امکانپذیر این است.
باب اول_اشخاص مشمول مالیات‌های مستقیم
ماده 1
اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند.
- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران، نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می کند.
ماده 2
اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات‌های این قانون نیستند.
- وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی
- دستگاههایی که بودجه آنها به وسیله دولت تأمین می‌شود.
- شهرداری‌ها و دهیاری‌ها
تبصره_ اعمال این ماده از زمان تاسیس دهیاری‌های کشور می باشد.
مالیات‌هایی که قبل از لازم الاجراشدن این قانون به دهیاری‌ها تعلق گرفته و اخذ شده است مشمول این معافیت نمی‌باشد.
باب دوم_مالیات بر دارایی
مواد 3 الی 16 شامل فصل اول و دوم و سوم با موضوعات مالیات سالانه املاک، مالیات مستغلات مسکونی خالی و مالیات بر اراضی بایر حذف شدند.
فصل چهارم_مالیات بر ارث
ماده 17
اموال و داراییهایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، به شرح زیر مشمول مالیات‌های مستقیم است.
- نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنای موارد مندرج در بند(2) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد
- نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها 1/5برابر نرخ‌های مذکور در تبصره 1 ماده 143 و ماده143 این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.
- نسبت به حق‌الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ 10% ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث.
- نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ 2% بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.
- نسبت به املاک و حق واگذاری محل 5/1 برابر نرخ‌های مذکور در ماده 59 این قانون به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.
- نسبت به اموال و داراییهای متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و داراییها پرداخت شده است به نرخ ده درصد ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است.
در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث.
تبصره 1
محاسبه و أخذ مالیات برارث در مورد متوفیان قبل از لازم الاجراء شدن این قانون (1/1/1395) اعم از اینکه پرونده مالیاتی برای آنها تشکیل شده یا نشده باشد، مشمول حکم این ماده نخواهد بود.
تبصره 2
نرخ‌های مذکور در این ماده مربوط به وراث طبقه اول است.
در صورتی که وراث طبقات دوم و سوم باشند، نرخ‌های مذکور در این ماده به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد.
تبصره 3
درصورتی که متوفی و وراث، تبعه خارجی باشند، اموال و داراییهای متوفی که در ایران واقع است، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود.
تبصره 4
در مواردی که وراث سهم خود از اموال موضوع بندهای 2، 4 و 5 این ماده را به اشخاص ثالث یا وراث دیگر انتقال دهند، علاوه بر مالیات بر ارث به شرح این فصل، مشمول مالیات طبق مقررات فصول مربوط خواهند بود.
تبصره 5
حقوق ناشی از عقود اجاره به شرط تملیک با بانک‌ها و سایر نهادهای مالی و اعتباری، نسبت
به عرصه و اعیان املاک بر اساس ارزش معاملاتی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه خواهد شد.
ماده 18
وراث از نظر این قانون به سه طبقه تقسیم می‌شوند.
- وراث طبقة اول که عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
- وراث طبقة دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها.
- وراث طبقة سوم که عبارتند از: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها.
ماده 19 و 20 حذف شدند.
ماده 21
اموالی که جزء ماترک متوفی باشد و طبق قوانین یا احکام خاص، مالکیت آنها سلب و یا به صورت بلاعوض در اختیار اشخاص موضوع ماده 2 این قانون قرار گیرد، با تأیید اشخاص مزبور از شمول مالیات بر ارث خارج و درصورتی که بابت سلب مالکیت عوضی داده شود، ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده هر کدام کمتر باشد، جزء اموال مشمول مالیات بر ارث موضوع ردیف‌های مربوط در ماده 17 این قانون محسوب و مشمول مالیات خواهد بود.
ماده 23 و22 حذف شده است.
ماده 24
اموال زیر از شمول مالیات این فصل خارج است:
- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه‌گزار و یا کارفرما از قبیل انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا و یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌گردد.
- اموال منقول متعلق به مشمولین بند 4 ماده 39
- اموالی که برای سازمانها و موسسه‌های مذکور در ماده 2این قانون مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به شرط تأیید سازمانها و موسسه‌های مذکور.
- اثاث‌البیت محل سکونت متوفی
ماده 25
وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث موضوع این فصل نخواهند بود.
احراز شهادت برای استفاده از مقررات این ماده منوط به تأیید یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و یا بنیاد شهید انقلاب اسلامی حسب مورد میباشد.
ماده 26
وراث متوفی، ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها موظفند به منظور کسر هزینه‌های کفن و دفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی از ماترک موضوع ماده 17 این قانون، ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه‌ای حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی‌ها طبق فرم نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود، به انضمام مدارک لازم به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم نماید.
مواد 27 تا 32 حذف شده‌اند.
ماده 33
مأموران کنسولی ایران در خارج از کشور موظف اند ظرف سه ماه از تاریخ اطلاع از وقوع فوت اتباع ایرانی مراتب را ضمن ارسال کلیه اطلاعات در مورد ماترک آنان اعم از منقول یا غیرمنقول واقع در کشور محل مأموریت خود، با تعیین مشخصات و ارزش آنها، از طریق وزارت امور خارجه به وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام نمایند.
تبصره
آیین‌نامة اجرایی این ماده ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی و امور خارجه تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده 34
اشخاص زیر مجاز نیستند قبل از أخذ گواهی پرداخت مالیات مربوط موضوع این قانون، اموال ودارایی‌های متوفی را به وراث یا موصیله تسلیم کنند و یا به نام آنها ثبت و یا معاملاتی راجع به اموال و داراییهای مزبور انجام دهند.
بانک‌ها و سایر موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌ها، موسسات، نهادهای عمومی غیردولتی و سایر اشخاص حقوقی دولتی و غیر دولتی که وجوه نقد یا سفته یا جواهر و یا هر نوع مال دیگر از متوفی نزد خود دارند.
- ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیر منقول را به اسم وراث یا موصیله ثبت مینمایند.
- دفاتر اسناد رسمی موقعی که میخواهند تقسیم‌نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و داراییهای متوفی را ثبت نمایند.
- شرکت‌هایی که متوفی در آنها مالک سهام یا سهم الشرکه میباشد.
- شرکت‌های کارگزاری، صندوق‌های سرمایه گذاری و سایر نهادهای مالی
- صندوق‌های دادگستری و صندوق‌های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور
مواد 35 الی 37 حذف شده‌اند.
ماده 38
اموالی که به موجب نذر یا وصیت حسب مورد به وراث منتقل می‌شود به نرخ مذکور در ماده 17 این قانون و در صورتی که به غیر وراث به استثنای اشخاص مذکور در بند 3 ماده 24 این قانون، منتقل شود مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.
در مواردی که منافع مالی، مورد نذر یا وصیت باشد و همچنین منافع مالی که مورد وقف و حبس است، اشخاص منتفع از منافع به استثنای اشخاص مذکور در بند3 ماده 24 این قانون نسبت به منافع هر سال مشمول مالیات بر درآمد خواهند بود.
تبصره
مال مورد وصیت وقتی مشمول مالیات خواهد بود که وصیت با فوت موصی قطعی شده باشد.
ماده 39
در مورد وقف، متولی و در مورد حبس و نذر، حبس و نذرکننده و در مورد وصیت، وصی مکلف اند حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی، حسب مورد، اظهارنامه‌ای روی نمونه‌ای که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود حاوی مشخصات و ارزش مال مورد وقف یا حبس یا نذر یا وصیت به انضمام اسناد مربوطه به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم و رسید دریافت دارند مالیات متعلق را حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه پرداخت کنند.
تبصره
در مواردی که موضوع وقف یا حبس یا نذر یا وصیت از مصادیق بند 3 ماده 24 این قانون یا مشمول مقررات فصل مالیات بر درآمد اتفاقی باشد، واقف یا متولی، یا حبس و نذرکننده یا وصی حسب مورد مکلفند مشخصات اموال مورد وقف یا حبس یا نذر یا وصیت و مشخصات ذی‌نفع را روی نمونه‌ای که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود درج و حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم کنند و رسید دریافت دارند.
مواد 40 الی 43 حذف شده‌اند.
فصل پنجم_حق تمبر مالیات‌های مستقیم
ماده 44
از هر برگ چک که از طرف بانک‌ها چاپ می‌شود در موقع چاپ 200 ریال حق تمبر اخذ می‌شود.
ماده 45
از اوراق مشروحه زیر نسبت به مبلغ آنها معادل نیم در هزار حق تمبر اخذ می‌شود .
- برات
- فته‌طلب (سفته) و نظایر آنها.
تبصره
حق تمبر مقرر در این ماده بابت کمتر از هزار ریال معادل حق تمبر هزار ریال خواهد بود.
ماده 46
از کلیه اسناد تجاری قابل انتقال که در ایران صادر و یا معامله و مورد استفاده قرار داده می‌شود به استثنای اوراق مذکور درمواد 45 و 48 این قانون و اسناد کاشف از حقوق مالکیت نسبت به مال‌التجاره از قبیل بارنامه دریایی و هوایی و همچنین اوراق بیمه مال‌التجاره 5000 ریال و بارنامه زمینی و صورت وضعیت مسافری 1000 ریال حق تمبر دریافت خواهد شد.
ماده 47
از کلیه قراردادها و اسناد مشابه آنها به شرح زیر که بین‌بانک‌ها و مشتریان آنها مبادله یا از طرف مشتریان تعهد می‌شود، درصورتی که در دفاتر اسناد رسمی ثبت نشود، معادل 10000 ریال حق تمبر اخذ می‌شود.
ماده 48
سهام و سهم الشرکه کلیه شرکت‌های ایرانی موضوع قانون تجارت به استثنای شرکت‌های تعاونی براساس ارزش اسمی سهام یا سهم الشرکه به قرار نیم در هزار مشمول حق تمبر خواهد بود. کسور صد 100 ریال هم صد 100 ریال محسوب می‌شود.
تبصره
حق تمبر سهام و سهم‌الشرکه شرکت‌ها باید ظرف دو ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت و در مورد افزایش سرمایه و سهام اضافی از تاریخ ثبت افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت‌ها از طریق ابطال تمبر پرداخت شود. افزایش سرمایه در مورد شرکت‌هایی که قبلا سرمایه خود را کاهش داده‌اند تا میزانی که حق تمبر آن پرداخت شده است، مشمول حق تمبر مجدد نخواهد بود.
ماده49
در صورتی که اسناد مشمول حق تمبر موضوع مواد (45 ، 46 ، 47 و 48) این قانون در ایران صادر شده باشد صادرکنندگان باید تمبر مقرر را بر روی آنها الصاق و ابطال نمایند و هرگاه اسناد مذکور در خارج از کشور صادر شده باشد اولین شخصی که اسناد مزبور را متصرف می‌شود باید قبل از هر نوع امضا اعم از ظهرنویسی یا معامله یا قبولی یا پرداخت به ترتیب فوق عمل نماید و در هر صورت کلیه موسسات یا اشخاصی که در ایران اسناد مذکور را معامله یا دریافت یا تأدیه مینمایند متضامنا مسئول پرداخت حقوق مقرر خواهند بود.
ماده 50
وزارت امور اقتصادی و دارایی مجاز است سفته و برات و بارنامه و اوراق دیگر مشمول حق تمبر را چاپ و در دسترس متقاضیان بگذارد.
وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌تواند در مواردی که مقتضی بداند به جای الصاق و ابطال تمبر به دریافت حق تمبر در قبال صدور قبض مالیات اکتفا نماید.
ماده 51
در صورت تخلف از مقررات این فصل، متخلف علاوه بر اصل حق تمبر، معادل دو برابر آن جریمه خواهد شد.
به پایان مواد قانونی باب اول و دوم قانون مالیات‌های مستقیم رسیدیم، امیدواریم این مقاله مفید واقع شده باشد.
جهت مطالعه باب‌های دیگر قانون مالیات‌های مستقیم بر لینک زیر کلیک کنید:
به پایان مقاله مالیات‌های مستقیم رسیدیم، امیدواریم این مقاله مفید واقع شده باشد.
ممنون از همراهیتان.
مجموعه AccTrain طی سالها تلاش ارايه کننده انواع نرم افزارحسابداری موجود در بازار می باشد،.
مفتخریم پاسخ گوی نیاز شما باشیم .
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مالیات و مباحث مالی با ما همرا باشید.
مباحث مرتبط :
- قوانین حسابداری ، حسابداران بدانند!
- حسابداری مالی
- حسابداری نقدی و تعهدی
- حسابداری آنلاین : نرم افزارهای آنلاین
- انواع نرم افزار حسابداری و کاربردهای آنها
- نرم افزار حسابداری: نحوه انتخاب بهترین
- عرصه ای که نرم افزار حسابداری می تواند تفاوت ایجاد کند.
- بهترین نرم افزار حسابداری ایران و دنیا
- کدینگ حسابداری چیست؟
- آموزش نرم افزار حسابداری محک
