قرارداد کار چیست؟ آشنایی با انواع و کاربرد های آن
در این مقاله به طور کامل موارد مربوط به انواع مرخصی را مطرح می کنیم و شروط اساسی در انعقاد قرارداد کار و شرایط فسخ وتعلیق آن را بررسی می کنیم.
قرارداد کارچیست؟
طبق ماده 7 قانون کار قرارداد کار عبارتست از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن فرد در قبال دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می دهد.
اگر علاقه مند به دانستن قرارداد کار بین الملل هستید به سایت https://www.ilo.org/
انواع قرارداد کار
به طور کلی دو نوع قرارداد استخدام وجود دارد:
قراردادهای دولتی:
قراردادها و استخدام های دولتی به سه بخش تقسیم می شوند:
- قرارداد رسمی
- قرارداد پیمانی
- قرارداد خدماتی
کارمندان رسمی دولت مشمول
قانون استخدام کشوری و قانون مدیریت خدمات کشوری هستند و مشمول صندوق بازنشستگی
کشوری می‌باشند.
نیروهای کار پیمانی برای امور تصدی‌گری در
ادارات استخدام خواهند شد و مشمول آیین‌نامه استخدام پیمانی و صندوق تأمین اجتماعی
می‌باشند.
قراردادهای شرکت های خصوصی:
استخدام در بخش خصوصی تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار است و مشمول صندوق تأمین اجتماعی نیز می‌باشد.
قرارداد کار در شرکت‌های خصوصی به دو دسته تقسیم می شود:
- قراردادهای کار از نظر مدت قرارداد
- قراردادهای کار از نظر ساعت کار
انواع قرارداد کار از نظر مدت
قراردادهای کار از نظر مدت به شش دسته تقسیم می شوند:
- قرارداد کار با مدت موقت
- قرارداد کار با مدت غیرموقت
- قرارداد کار برای انجام کار معین
- قرارداد کار تمام وقت
- قرارداد پاره وقت
- قرارداد مشاوره ای
قرارداد کار با مدت موقت
همانطور که از عنوان آن مشخص است در این قرارداد زمان خاتمه آن مشخص است و با فرا رسیدن موعد قرارداد خاتمه می‌یابد.
در صورتی که قرارداد موقت به موقع تمدید نشود و تعیین تکلیف نشود و کارگر همچنان به کار خویش ادامه دهد، کارگر می‌تواند ادعا کند که قرارداد به طور شفاهی تمدید شده است. به خاطر داشته باشید که در این قراردادها تمدید یا تجدید قرارداد سبب دائمی شدن قرارداد نمی‌شود.
قرارداد کار با مدت غیرموقت
در این نوع قرارداد تاریخ شروع قرارداد ذکر می‌شود ولی زمانی برای پایان قرارداد ذکر نمی‌شود.
تبصره ۲ ماده‌ی ۷ قانون کار می‌گوید: در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، چنانچه مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود. بنابراین فردی که در یک کارخانه‌ی تولیدی مشغول به کار می‌شود چنانچه انجام کار مقید به مدت خاصی نباشد و مقررگردد روزانه مبلغ مشخصی مزد دریافت کند، چنین کارگری در نظر قانون کار، کارگر دائم شناخته می‌شود.
پایان قرارداد در این نوع استخدام منوط به احراز شرایط یا انجام ترتیباتی است و فسخ یک طرفه آن قانون امکان‌پذیر نیست. در گذشته از اصطلاح قرارداد دائم به جای قرارداد غیرموقت استفاده می شد.
قرارداد کار برای انجام کار معین
در این نوع قرارداد برای انجام کار معینی تعهد می‌شود و با ایفای تعهد و پرداخت حق‌الزحمه توافق شده قرارداد خاتمه پیدا می‌کند. در این نوع قرارداد نیز تا انجام موضوع تعهد و کار امکان فسخ یک‌طرفه آن قانونا مقدور نیست.
برای مثال گروهی از کارگران برای آسفالت کردن منطقه مشخص شهری به‌کار گرفته شده‌اند، با اتمام عملیات، کار آنها خاتمه‌یافته تلقی خواهد شد.
قرارداد کار تمام وقت
قراردادی است که طی آن فرد متعهد می‌شود، به میزان ساعات کار مقرر در قانون به کار مشغول باشد. یعنی نهایتا کارگر در روز ۸ ساعت و در هفته ۴۴ ساعت کار می کند. باید بدانید که منظور از ساعات کار مدت زمانی است که کارگر نیروی کاری خود و یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. در صورت تمام وقت بودن کار، کارگر از مزد و مزایای کامل قانونی برخوردار خواهد شد.
قرارداد پاره وقت
به استناد ماده ۳۹ قانون کار چنانچه ساعت کار از ساعت عادی کار ۷ ساعت و بیست دقیقه در شبانه روز یا ۴۴ ساعت کار در هفته کمتر باشد قرارداد پاره‌وقت می‌گویند. کارکنان پاره‌وقت یا نیمه‌وقت نیز از هر نظر مشمول قانون کار هستند. به‌عنوان مثال قراردادهای پرکیس که بین افرادی که در حوزه بهداشت و درمان فعالیت دارند مثل پزشکان و دندان‌پزشکان و با کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها منعقد می‌شود.
قرارداد مشاوره‌ای
شرکت‌ها و استارتاپ‌ها اغلب به منظور بهره گرفتن از مهارت و تخصص افراد به صورت ساعتی، اقدام به انعقاد قرارداد مشاوره می‌کنند.
این نوع قرارداد ها به 2 دسته تقسیم میشوند:
1. قرارداد ساعتی
در قرارداد ساعتی، حقوق کارمند بر اساس میزان ساعت کار در شرکت تعیین و پرداخت می‌شود. قانون کار، مزد ساعتی را تعریف کرده است که شامل مشاورانی می‌شود که بر اساس ساعت کار و مشاوره‌شان حقوق دریافت می‌کنند. به‌علاوه این مشاوران، مشمول حمایت‌های قانونی کارگران مانند حق بیمه و پاداش می‌باشند.
2. قرارداد پیمانکاری
چناچه حقوق مشاور براساس ساعت مشاوره نباشد و متعهد باشد کاری را منطبق با شرایط درج شده در قرارداد در یک یا چندین مرحله انجام دهد و در ازای آن حقوق دریافت نماید، مشمول قرارداد پیمان کاری می‌شود.
آیا قرارداد کار برای هر فعالیتی لازم است؟
تهیه قرارداد کاری باعث می‌شود که طرفین قرارداد در مورد موضوع همکاری و همین‌طور وظایف و مسئولیت‌های یکدیگر آگاهی کامل داشته باشند و براساس آن، توافق رسمی خود را اعلام کنند.
در نتیجه عقد قرارداد، یک رابطه جدید حقوقی میان کارفرما و کارگر یا کارمند برقرار می‌کند و طرفین با توجه به موضوع قرارداد باید تعهداتی را نسبت به یکدیگر انجام دهند.
مهم است که در زمان تنظیم قرارداد، تمام پیش‌بینی‌های لازم توسط امضاکنندگان آن صورت پذیرد تا در آینده در صورت بروز اختلاف، منافع طرفین لحاظ شده باشد.
شروط اساسی در انعقاد قرارداد کار
1. قصد و رضایت طرفین قرارداد کار
مانند تمام قرارداد ها، قرارداد کار هم باید با قصد و رضایت طرفین آن صورت گیرد. دو طرف قرارداد باید با تکیه بر عنصر اراده، قصد بر انعقاد عقد داشته و تعهدات ناشی از آن را با رضایت قبول کنند.
2. اهلیت طرفین قرارداد کار
برای انعقاد قرارداد کار، اهلیت قانونی طرفین جزو شرایط ضروری است. به موجب قانون کار کارفرما و کارگر هر دو باید افراد بالغ، عاقل و رشید باشند.
قانون کار
قانون کار فعلی به‌کارگیری افراد کمتر از ۱۵ سال تمام را ممنوع کرده است. بنابراین کودکان زیر سن مذکور نمی‌توانند طرف قرارداد واقع شوند. البته باید توجه داشت که بر اساس قانون مدنی سن رشد ۱۸ سال تمام تعیین شده است و بنابراین افراد کمتر از سن رشد برای دخالت در حقوق مالی خود نیاز به ثبوت رشد از طریق دادگاه دارند، اما باید اذعان کرد که سن قانونی در محدوده قانون کار همان ۱۵ سال است.
۳. مشروعیت جهت قرارداد
شرط اساسی دیگر صحت قرارداد کار این است که موضوع تعهد دارای جهت مشروع باشد.
یعنی عمل موضوع قرارداد کار باید مطابق شرع و قانون باشد بنابراین اگر فردی برای انجام کاری غیر مشروع مانند تهیه مشروبات الکلی یا آلات قمار و نیز غیر قانونی مانند تهیه مواد خوردنی و آشامیدنی فاسد و غیر بهداشتی به کار گرفته شود، به لحاظ غیر شرعی و غیرقانونی بودن امری که موضوع تعهد بوده، قرارداد کار باطل است.
۴. معین بودن موضوع قرارداد
از شرایط دیگر صحت قرارداد کار، معین بودن موضوع قرارداد است. در حقیقت موضوع قرارداد کار، انجام «کار» در قبال دریافت «دستمزد» است. بنابراین، تعهدی که فرد انجام آن را به عهده می‌گیرد، باید کاملا معلوم و معین باشد.
در صورتی که فردی دارای چندین حرفه و مهارت شغلی است، باید مشخص شود که وی برای کدام حرفه استخدام شده است.
مثال
ممکن است فردی با داشتن گواهینامه رانندگی و تخصص در تایپ رایانه به استخدام مطب پزشک یا دفتر وکالت وکیل درآید. در این صورت باید معلوم شود وی برای کدام یک از مهارت‌ها استخدام شده است. در این ارتباط و به منظور جلوگیری از اختلافات بعدی، آیین‌نامه طبقه‌بندی مشاغل مقرر می‌دارد در کارگاه‌هایی که مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل هستند، وظایف کارگر باید به طور دقیق در شناسنامه هر شغل تعیین شود.
بندها و تبصره های دیگر قرارداد کار
- نام طرفین(نام کارفرما و کارمند/کارگر و یا نام مدیر و داوطلب)
- تاریخ استخدام و انعقاد قرارداد
- مدت قرارداد
- میزان حقوق و یا نحوه محاسبه حقوق و مزایا
- نحوه پرداخت حقوق و شرایط پرداختی حقوق یا مزد
- قوانین و شرایط مربوط به ساعات کار
- قوانین و شرایط مربوط به تعطیلات، از جمله تعطیلات رسمی و حقوق مرخصی و روزهای تعطیل رسمی
- عنوان کاری و شرح وظایف به صورت کلی (جزئیات کامل شرح وظایف باید به عنوان ضمیمه قرارداد، اضافه شود)
- محل انجام کار و یا اگر لازم است، ذکر اینکه کارمند/کارگرباید در جاهای متفاوتی کار کند
- تمدید قرارداد
- قوانین شرکت
- تسویه حساب
حسن انجام کار در قرارداد چیست؟
گاهی ممکن است کارفرما هنگام استخدام از ما درخواست سفته کند. معمولا این سفته تحت عنوان سفته بابت حسن انجام کار دریافت می‌شود. در واقع کارفرما این سفته را دریافت می‌کند تا به واسطه آن از انجام کار توسط کارگر و تعهد او نسبت به کار و وصول مبلغ خسارت‌های احتمالی که ممکن است کارگر به او وارد کند مطمئن شود.
تعلیق قرارداد کار چگونه است؟
ماده ۱۴ قانون کار، تعلیق قرارداد را اینگونه تعریف می‌کند: چنانچه به واسطه امور مذکور در مواد آتی انجام تعهدات یکی از طرفین موقتاً متوقف شود، قرارداد کار به حال تعلیق درمی‌‌آید و پس از رفع آنها قرارداد کار با احتساب سابقه خدمت (از لحاظ بازنشستگی و افزایش مزد) به حالت اول بر می‌‌گردد.
شرایط فسخ قرارداد کار به چه صورت است؟
پایان قراردادها وابسته به شرایط خاصی است و باید ترتیبات معینی به وقوع بپیوندد. به همین خاطر از دید حقوقی، نمی‌توان قرارداد را یک‌طرفه فسخ کرد اما باید بدانیم که علاوه براینکه شرایط و ترتیبات فسخ قرارداد در بطن آن ذکر می‌شود، قرارداد در موارد خاصی نیز خاتمه پیدا می‌کند.
مثال
اگر قرارداد کار برای انجام کاری معین یا برای مدت موقت منعقد شده باشد، هیچ‌یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارد، اما چنانچه کارگر آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند، کارفرما می‌تواند قرارداد کار را فسخ کند. برخی از شرایطی که باعث فسخ قرارداد کار می‌شود را بیان می‌کنیم:
- فوت کارگر
- بازنشستگی کارگر
- از کار افتادگی کلی کارگر
- استعفای کارگر
- قصور در انجام امور محوله و نقض آیین نامه‌های انضباطی
- فسخ قرارداد به نحوی که در متن قرارداد پیش‌بینی شده است
- پایان کاردر قراردادهایی که مربوط به کار معین است
- انقضای مدت در قراردادهای کار با مدت موقت و تجدید نشدن صریح یا ضمنی آن
برای آشنایی بیشتر مقاله ی حق سنوات در قانون کاردر سایت تخصصی https://acctrain.ir/ مطالعه فرمایید.
