علی الراس شدن مالیات
مالیات علی الراس مالیاتی است که مبنای محاسبه آن به جای اسناد و مدارک مودی مالیاتی، قرائن و ضرایب مالیاتی است.
این مالیات بنا به دلالی از جمله رد شدن دفاتر مالی مودی، ارائه اطلاعات غیر واقعی و عدد سازی و … وضع می‌گردد.
یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیص درآمد انواع واحدهای اقتصادی اظهارنامه مالیاتی است.
این اظهارنامه به همراه دفاتر مالیاتی به وسیله مودیان مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود.
پس از دیافت این مدارک کارشناس ارشد مالیاتی یا کارشناس مالیاتی (ممیز مالیاتی) سازمان طبق بند ۲ ماده ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم به پرونده واحد تجاری رسیدگی می‌کند.
در ادامه ابتدا دفاتر و اظهارنامه مالیاتی را بررسی کرده سپس مراحل رسیدگی و دلایل رد شدن دفاتر را تشریح می‌کنیم.
دفاتر مالیاتی
دفاتر مالیاتی، به دفاتری گفته می شود که تاجران به استثنای کسبه جزء، مکلف به ارائه ان به سازمان هستند.
با توجه به قانون تجارت، انواع دفاتر مالیاتی تعریف و مشخص می شود.
دفاتر قانونی با توجه به ماده ششم قانون تجارت ، شامل
- دفتر روزنامه
- دفتر دارایی
- دفتر کل
- دفتر کپیه
است.
زمانی دفاتر مالیاتی اعتبار خواهند داشت که طبق مقررات قانون تجارت، تنظیم، تحریر و نگهداری شوند.
البته دفتر روزنامه و دفتر کل جزو دفاتر اصلی محسوب شده و سایر دفاتر جزو دفاتر فرعی هستند.
دفاتر فرعی صرفا جهت مشخص بودن رویه ها توسط شرکت تدوین شده و اعلام ان ها به سازمان امور مالیاتی اجبار قانونی ندارد.
دفتر روزنامه و دفتر کل بایستی دارای پلمپ و برچسب رسمی از مراجع قانونی مانند اداره ثبت شرکتها باشند در غیر اینصورت مورد قبول نبوده و همین مسئله یکی از مواردی است که باعث رد دفاتر و موجب محاسبه مالیات علی الراس برای مودی مالیاتی اعم از شخص حقیقی و حقوقی می شود.
برای تهیه دفاتر سال بعد باید نهایتا” از نیمه دوم سال جاری اقدام نمود و درخواست نامه و اظهارنامه پلمپ دفاتر بصورت فرم‌های قابل پرینت دریافت و پس از تکمیل، مهر و امضاء شده و به همراه مدارک مورد نیاز به اداره ثبت شرکتها ارسال گردد.
اداره ثبت شرکتها پس از بررسی فرم‌ها و مدارک مورد نیاز پیوست، دفاتر روزنامه و کل را پلمپ نموده و برچسب میزند و به نشانی مودی از طریق پست ارسال می نماید.
تکمیل دفاتر مالیاتی از طرق نرم افزار
شرکت هایی که از نرم افزار مالی استفاده می‌کنند، می توانند خلاصه ای از عملیات ماهانه را که در نرم افزارهای مالی وارد شده است، تا پانزدهم ماه بعد در دفتر روزنامه ثبت کرده و به دفتر کل منتقل کنند.
نرم‌افزاهای شناخته شده حسابرداری از جمله سپیدار همکاران سیستم قابلیت صدور سند کل که برای برای نوشتن دفاتر قانونی الزامی است را دارند.
در اینده نزدیک مقاله مرتبطی برای اموش تکمیل این دفاتر از طریق سپیدار بارگذاری می‌گردد.
برای اشنایی بیتشر با دفاتر مالیاتی و نحوه تکمیل ان‌ها می‌توانید مقاله دفاتر قانونی حسابداری را مطالعه فرمایید.
اظهارنامه مالیاتی
به گزارشی که شرکتها، سازمان‌ها، کسب‌وکارهای قانونی و همه واحدهای فعال اقتصادی از فعالیت خود در طول یک سال ارائه می‌کنند اظهارنامه گفته می‌شود.
نوشتن این اطلاعات به صورت صحیح و طبق قوانین سازمان مالیاتی کشور، در فرم‌های مربوط به این کار، اظهارنامه نویسی نام دارد.
در این گزارش همه جزئیات مربوط به
- میزان درآمدها
- میزان هزینه‌ها
- میزان سود
- سایر اعداد و ارقام مالی مهم
برآورد می‌شود که مودیان مالی وظیفه دارند تا آنها را در زمان مشخص به اطلاع سازمان امور مالیاتی کشور برسانند.
در ایران سال مالی معمولا از ابتدای فروردین ماه آغاز شده و تا پایان اسفند ماه ادامه دارد.
همه افرادی که مشمول پرداخت مالیات هستند، وظیفه دارند در سال مالی برای نگارش اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند.
اگر اظهارنامه نویسی در زمان مشخص انجام نشود و به سازمان امور مالیاتی تحویل داده نشود،
کارشناسان سازمان امور مالیاتی این کار را انجام می‌دهند و مقداری را به عنوان مالیات معین می‌کنند (مالیات علی الراس).
علاوه بر این موارد طبق قانون کسب‌وکارها مشمول جرائم مالیاتی می‌شوند و باید مقدار ۴۰ درصد را علاوه بر مقدار مالیات، بپردازند.
ارسال دفاتر و اظهارنامه مالیات
پس از فرارسیدن موعد سالانه ارسال اظهارنامه های مالیاتی شرکت بایستی تمامی مدارک مورد نیاز را ارائه نماید.
دفاتر حسابداری بایستی پی از این موعد توسط مراجع ذی صلاح اعلام شده بسته شود.
در نهایت این مدارک به همراه اظهارنامه مالیاتی برای بررسی و تعیین مالیات به سازمان امور مالیاتی ارجاع می گردد.
مراحل رسیدگی به اظهارنامه
مراحل رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی در ادامه مختصرا بیان می‌شود.
1- ارسال برگ درخواست اسناد و مدارک
در ابتدای امر ممیز مالیاتی طی برگه ای که به نام “برگ درخواست اسناد و مدارک” می باشد از مودی درخواست می نماید که کلیه اسناد و مدارک خویش را جهت رسیدگی در اختیار وی قرار دهد.
2- بررسی و رسیدگی درخواست
پس از ابلاغ “برگ درخواست اسناد و مدارک” ،کارشناس ارشد مالیاتی مکلف است
ظرف یک هفته تا پانزده روز پس از ابلاغ درخواست فوق به محل کار مودی مراجعه نموده و دفاتر و اسناد و مدارک را مورد رسیدگی قرار دهد.
پس از انجام رسیدگی، یکی از سه حالت زیر اتفاق می افتد:
- در صورتی که دفاتر و اسناد بر طبق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به روش های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم شده باشد
درآمد مشمول مالیات مودی از طریق رسیدگی به دفتر تعیین و مبلغ مالیات مشخص و طی برگ تشخیص صادر و به مودی ابلاغ می شود.
به این روش، رسیدگی از طریق قبول دفاتر گفته می شود. - در صورتی که دفاتر و اسناد مودی مطابق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به روش های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم نشده باشد
و یا در مدارک ارائه شده جهت رسیدگی نقص وجود داشته باشد، دفاتر مورد قبول واقع نمی شود و تشخیص درآمد و مالیات واحد های تجاری بر اساس معیارها و قوانین مالیاتی شناسایی و مطالبه می شود.
به این روش، رسیدگی از طریق علی الراس گفته می شود. - در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امورمالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص داده شود
و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود در این صورت مراتب باید با ذکر دلایل کافی کتباً به مودی ابلاغ و پرونده برای رسیدگی به هیات سه نفره احاله گردد
عدم پذیرش دفاتر مالیات در یکی از حالات 2 و 3 می‌تواند به علت صدق یک یا چند مورد از دلایل زیر باشد:
دلایل رد شدن دفاتر مالیاتی
بر اساس به تبصره ۲ ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم، دلایل رد شدن دفاتر مالیاتی به شرح زیر است:
- خارج شدن دفاتر ارائه شده از پلمپ
- فاقد یک یا چند برگ بودن دفاتر ارائه شده
- عدم ثبت نمودن فعالیت های مالی در دفاتر مالیاتی با شرط احراز
- ثبت بخش یا تمام فعالیت های مالی در حاشیه یا میان سطور دفاتر ارائه شده
- پاک کردن، تراشیدن و محو نمودن مندرجات دفاتر ارائه شده با هدف سوء استفاده
- خالی گذاشتن زیاد در صفحات دفاتر با هدف سوء استفاده
- بستانکار شدن حساب های بانکی و نقدی به استثناء تطابق حساب بانکی با صورتحساب بانک یا ایجاد تقدم و تأخر ثبت حساب ه
- تأخیر تحریر دفاتر مشاغل و روزنامه زاید بر حد مجاز با توجه به ماده ۱۳
- تأخیر تحریر دفتر کل زاید بر حد مجاز با توجه به ماده ۱۴
- تأخیر تحریر زائد بر حد مجاز با توجه به ماده ۱۷
- عدم ثبت نمودن عملیات شعب در دفاتر مرکز با توجه به ماده ۱۵
- اشتباه پیش آمده در حساب به دلیل ثبت عملیات موسسه با توجه به عدم اصلاح طبق ماده ۱۱
- در صورت عدم استفاده مودیان مالیاتی حسب مورد از اوراق ماده ۱۶۹ قانون مالیات مستقیم
- عدم ارائه دستورالعلم های کار ماشین یا آیین نامه ها و نحوه فعالیت با نرم افزارهای مالی
- عدم ارائه یک یا چند جلد مربوط به دفاتر ثبت و پلمپ شده حتی نانویس
- استفاده از دفاتر پلمپ شده و ثبت شده مربوط به سال های قبلی با توجه به ماده ۳
- عدم تطابق قوانین دفاتر مالیاتی با داده ها و اطلاعات سیستم های الکترونیکی
- ثبت درآمدها و هزینه ها و فعالیت های مالی غیر واقع در دفاتر با شرط احراز
- نوشتن دفاتر با مِداد یا هر چیزی که امکان پاک کردن آن باشد
علی الراس شدن مالیات
با صدق موارد بالا در دفاتر قانونی یک شرکت اگر اداره دارائی به دلایل مختلف، قادر بر محاسبه مالیات مجموعه ای که مالیات به آن تعلق گرفته است نباشد
اداره دارائی وارد عمل شده و دفاتر شرکت را در صورت ارائه رد کرده، سپس مالیات شرکت را محاسبه می نماید. به این معنی دفاتر شرکت ها علی الراس می شوند.
لذا با توجه به ماده ۹۷ قانون مالیات مستقیم، عوامل و دلایلی موجب علی الراس شدن دفاتر مالیاتی می گردد.
از جمله این عوامل، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- عدم وجود ترازنامه و حساب سود و زیان
- غیر قابل رسیدگی بودن مدارک مثبته
- خودداری مودی نسبت به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی در ارائه دفاتر و مدارک
- مورد قبول واقع نشدن دفاتر و اسناد به علت عدم رعایت موازین قانونی
محاسبه مالیات علی الراس
محاسبه مالیات علی الراس، پس از تشخیص علی الراس بودن مدارک تجاری توسط کارشناس مربوطه صورت می گیرد.
تعیین قرائن مربوطه با بازبینی و کسب اطلاعات لازم از منابع دولتی و غیر دولتی مشخص می شود.
از نکاتی که کارمند امور مالیاتی به آنها دقت و توجه می کند، نوع فعالیت مودی مالیات است.
در مراحل بعدی، بازرس مالیاتی، با توجه به ضرایب تعیین شده در دفترچه ضریب مالیاتی، درآمد مربوط به مالیات را محاسبه و به سازمان امور مالیاتی ابلاغ می کند.
معمولاً ضرایب مالیاتی، هر ساله به سازمان های مالیاتی اعلام می گردد.
ضرایب مالیاتی، تحت عنوان دفترچه ضرایب مالیاتی ارائه می شود.
مندرجات دفترچه ضرایب مالیاتی، شامل درصدهای مربوط به ارزیابی درآمد و مالیات متناسب با فعالیت های اقتصادی است.
بخشنامه سازمان امور مالیاتی برای حذف علی الراس
با تصویب قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394/4/31 ماده97 که در مورد مالیات علی‌الرأس بود به‌طور کلی تغییر کرده و در واقع روش تعیین علی‌الرأس مالیات از این ماده به کل حذف گردید.
این ماده بعد از اصلاح، درخصوص دستیابی به درآمد عنوان می‌دارد که درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی (و براساس ماده 106 ق.م.م اشخاص حقوقی) که مکلف به تسلیم اظهارنامه هستند به استناد اظهارنامه مالیاتی مودی که با رعایت مقررات مربوطه تنظیم و ارائه شده و مورد پذیرش قرار گرفته باشد، خواهد بود.
در ادامه این ماده بیان می‌دارد که سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند اظهارنامه‌های مالیاتی دریافتی را بدون رسیدگی قبول و تعدادی از آنها را براساس معیارها و شاخص‌های تعیین شده یا به‌طور نمونه انتخاب و برابر مقررات مورد رسیدگی قرار دهد.
زین پس در صورتی که مودی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری کند،
سازمان امور مالیاتی می تواند نسبت به تهیه اظهارنامه برآوردی براساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی و مطالبه مالیات متعلق به موجب برگ تشخیص مالیات اقدام کند.
همچنین در تبصره این ماده نیز صراحتا آمده که سازمان امور مالیاتی موظف است حداکثر ظرف مدت سه سال از تاریخ ابلاغ این قانون،
بانک اطلاعات مربوط به نظام جامع مالیاتی را در سراسر کشور مستقر و فعال کند
یعنی مواد 97، 98، 152،153، 154 و 271 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1380 حذف و روش جدید محاسبه درآمد مشمول مالیات باید به کار گرفته شود.
نکته حائز اهمیت این است که در رسیدگی های آتی برای عملکرد سال 1398 به بعد روش تشخیص علی الراس حذف و رسیدگی ها بر مبنای اظهار نامه مودیان صورت خواهد پذیرفت.
نتیجه گیری
با توجه به مصوبه اخیر سازمان امور مالیاتی اظهار نامه هایی که با رعایت مقررات مربوطه تنظیم و در مهلت مقرر قانونی ارسال شود، مورد پذیرش قرار خواهد گرفت.
بدین معنی که بدون رسیدگی همان میزان درآمد و سود و زیانی را که مودی ابراز نموده است عینا” مورد قبول واقع و بدون صدور برگ تشخیص مالیات، برگ قطعی صادر و به مودی ابلاغ می گردد.
سازمان امور مالیاتی کشور می تواند در جهت راستی آزمایی مندرجات اظهار نامه ابرازی مودی،
تعدادی از اظهار نامه‌ها را بر اساس شاخص‌ها و معیار های تعیین شده مورد بررسی و حسابرسی قرار دهد.
هدف از بخشنامه جدید را می‌توان :
- مالیات ستانی بر مبنای اطلاعات واقعی
- حرکت به سمت شفافیت هر چه تمامتر
- کاهش فرارهای مالیاتی
- تحقق عدالت مالیاتی
- همراهی و تعامل بین اصناف و بنگاه های اقتصادی با سازمان امور مالیاتی
دانست. در واقع با این رویه دولت ضمن کمک به شفافیت و عدالت مالیاتی زمان وصول مالیات را به حداقل خواهد رساند تا از منابع مالیاتی در زمان مناسب تری استفاده کند.
