اوراق بهادار و نکاتی که باید درمورد اوراق بهادار بدانید!
اوراق بهادار نوعی دارایی در قالب سرمایه است
همانطور که ممکن است بدانید منابعی که دارای ارزش اقتصادی هستند و افراد مالکیت آن‌ها را با انتظار ایجاد منابع در آینده به عهده دارند دارایی محسوب می‌شوند.
و به بیان کاملا ساده هر چیزی که برای شما درآمد ایجاد کند دارایی شما است.
دارایی‌های که مورد خرید و فروش واقع می‌شوند به دو دسته دارایی‌های واقعی یا فیزیکی و دارایی‌های مالی قابل تقسیم هستند.
* دارایی‌های فیزیکی
دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی هستند، ملک، خودرو، طلا و … دارایی فیزیکی هستند.
* دارایی‌های مالی
دارایی‌های مالی دارایی‌های هستند که ارزش آن‌ها به پشتوانه دارایی‌های دیگر تعیین می‌شود و به خودی خود ارزشی ندارند مثل سهام، سپرده‌های بانکی و… دارایی‌های مالی در واقع یک دارایی نقدی و غیرفیزیکی هستند.
برای مثال بورس بازاری است که دارایی‌های مالی و واقعی در آن خرید و فروش می‌شوند.
به بازار بورسی که در آن دارایی‌های مالی یا دارایی‌های کاغذی خرید و فروش می‌شوند بورس اوراق بهادار می‌باشد.
* جالب است بدانید در حال حاضر در کشور ما بیش از ٩ میلیون نفر در بورس دارای کد بورسی هستند و به خرید فروش در بورس اوراق بهادار مشغول هستند که این نکته نشان‌دهنده فراگیر بودن بورس اوراق بهادار یا به عبارتی دارایی‌های مالی می‌باشد.
در این محتوا به اینکه دارایی‌های مالی و اوراق بهادار شامل چه چیزهایی است، انواع اوراق بهادار و تمامی آنچه که لازم است شما به طور کلی در مورد اوراق بهادار بدانید خواهیم پرداخت.
انواع متداول دارایی‌های مالی
- وجه نقد
- سهام و سایر اوراق بهادار
- مطالبات دریافتنی
- مطالبات قراردادی برای مبادله دارایی‌ها
- قراردادی که با ابزار سرمایه‌ای خود نهاد تسویه خواهد شد.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار یا اوراق قرضه به اوراقی گفته می‌شود که گواهی یک رد و بدل شدن پول بین دو طرف می‌باشد که به عنوان وام نیز شناخته می‌شود.
صادرکننده این اوراق بدهکار یا وام گیرنده است و خریدار وام دهنده یا طلبکار می‌باشد.
صادرکننده این اوراق معمولا دولت‌ها یا شهرداری‌ها هستند که برای شرکت‌های خصوصی بسیار معتبر و پروژه‌های سنگین اعمال می‌شوند.
صادرکننده‌ها موظف هستند که در دوره‌های زمانی خاصی مبلغی را به عنوان سود سرمایه‌گذاری پرداخت کنند که می‌تواند در دوره‌های فصلی، سالانه و ماهانه باشد.
اوراق عرضه یا اوراق بهادار قابل خرید و فروش و انتقال از فردی به فرد دیگر هستند و همچنین ارزش این اوراق با گذشت زمان ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کند.
اوراق بهادار از نظر قانونی از طریق امور مالی و دارایی‌های گوناگون پشتیبانی می‌شوند، در واقع اوراق بهادار نوعی دارایی در قالب سرمایه است. این اوراق حقوق صاحبان خود را تأمین می‌کنند.
دلایل انتشار اوراق بهادار
- افزایش سرمایه موجود در یک شرکت
- افزایش سرمایه اولیه یک شرکت
- اخذ سرمایه‌گذاری یا وام جدید
- سازماندهی مجدد یک شرکت به شرکت سهامی
- تغییر دامنه حقوق اوراق بهادار
نکاتی که باید درمورد اوراق بهادار بدانید!
مبلغ اسمی
مبلغ اسمی ملغ عادی یا نوشته‌شده روی اوراق است که صادر کننده اعلام می‌کند و اغلب در پایان مدت معامله باید بازپرداخت شود.
یعنی اگر شما مبلغ ١٠٠٠ دلار سرمایه‌گذاری می‌کنید در انتها باید این مبلغ به شما برگردانده شود.
برخی از اوراق قرضه ساختاری می‌توانند مقدار رشد در ارزش هم داشته باشند که متفاوت از مقدار نوشته شده روی آن است و می‌تواند به عملکرد دارایی‌های خاص مرتبط باشد.
سررسید
صادرکننده باید مبلغ اسمی را در تاریخ رسمی بازپرداخت کند.
زمانی که تمام پرداخت‌های صورت گرفته انجام شده باشد، صادرکننده هیچ تعهد بیشتری به اوراق قرضه بعد از تاریخ انقضا یا سررسید ندارد.
ارزش اوراق بهادار با مدت زمان کمتر از یک سال در بازار پول و ارز تعیین می‌شود اما بیشتر اوراق قرضه ٣٠ ساله هستند که حتی برخی از آن‌ها با مدت زمان ۵٠ سال یا بیشتر هم صادر می‌شوند و از لحاظ تاریخی بدون تاریخ انقضا هستند که معمولا طرف حساب آن‌ها دولت یا وزرات خزانه‌داری است.
برای اوراق بهادار سه دسته تقسیم بندی بر اساس زمان وجود دارد.
- کوتاه مدت : دوره نقدی بین یک تا پنج سال را شامل می‌شود.
- متوسط : مدت زمانی بین ۶ تا ١٢ سال دارند.
- بلند مدت : دارای مدت پرداخت بیش از ١٢ سال هستند.
منظور از نرخ سود تا رسید در اوراق بهادار چیست؟
منظور از این عبارت این است که اگر یک شخص اوراق بدهی را در همان نخستین روز انتشار آن‌ها خریداری کند، نرخ سود برابر با نرخ اسمی خواهد بود.
اما اگر پس از انتشار اوراق و با قیمت بازار اقدام به خرید این اوراق بدهی نماید، نرخ سود، نرخ سود تا سررسید می‌باشد و در اکثر مواقع خرید و فروش‌های اوراق بدهی با نرخ سود تا سررسید می‌باشد، این یعنی قیمت خرید و فروش اوراق بدهی در بازار از روند بازار و زمان خرید و فروش اوراق تبعیت می‌کند و قیمت اوراق در بازار هر لحظه دارای مقادیر خاص خود است.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند که هرکدام از آن‌ها نیز دارای زیرمجموعه‌های خود می‌باشند.
- اوراق صاحبان سهام
- اوراق بدهی
- اوراق مشتقه
اوراق صاحبان سهام
زمانی که شما سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید به اندازه سهامی که خریده‌اید در مالکیت و نه در دارایی‌های آن شرکت، سهیم هستید و به آن اندازه دارای حقوق صاحبان سهام می‌باشید.
به عبارت دیگر اوراق سهام منافع مالکیتی سهامداران را در یک بنگاه تجاری نشان می‌دهد که این اوراق سهام دارای دو نوع سهام عادی و ممتاز هستند.
برای بررسی بیشتر این موضوع در ابتدا بهتر است بدانیم که سهام چیست؟
توجه داشته باشید که اگر سرمایه بنگاه‌های تجاری به قسمت‌های مساوی تقسیم شود، هر قسمت را می‌توان یک سهم در نظر گرفت.
سهام شرکت‌ها عام و خاص را شامل می‌شوند که سهام شرکت‌های عام، سهامی است که عموم مردم می‌توانند آن‌ها را مورد خرید و فروش قرار دهند، اما سهام شرکت‌های خاص سهامی است که تنها عده خاصی مالکیت آن را برعهده دارند.
- سهام عادی چیست؟
سهام عادی یا سهام موجود در بازار سرمایه سهامی است که دارای نرخ سود یا بهره ثابت نیست و نشان‌دهنده میزان مالکیت سهام‌دار از منافع و حقوق شرکت می‌باشد.
- سهام ممتاز چیست؟
این سهام نوعی بدهی شرکت به مالک سهام ممتاز محسوب می‌شود که دارای نرخ سود یا بهره تعیین شده است.
توجه داشته باشید که این نوع سهام در ایران عرضه نمی‌شود.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یا اوراق قرضه، اوراقی هستند که دولت آن‌ها را انتشار و تضمین می‌کند، به همین دلیل جزو اوراق بدون ریسک محسوب می‌شوند و مورد اطمینان هستند و سود آن‌ها تضمین شده است.
این اوراق بودجه شرکت‌ها و نهادها را تأمین می‌کنند و ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند.
اوراقی مثل انواع اوراق مشارکت و اوراق خزانه در دسته این اوراق قرار می‌گیرند.
اوراق قرضه با توجه به ماهیت وام گیرنده، میزان انتشار، نوع وثیقه، هدف انتشار، شدت قابلیت تبدیل و… به انواع گوناگون اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت و اوراق قرضه با نرخ بهره شناور قابل تقسیم هستند.
- اوراق با نرخ بهره شناور
این اوراق شامل اوراقی هستند که نرخ بهره آن‌ها با تغییر عواملی مثل نرخ بهره بازار، شاخص بازار سهام، نرخ تورم و… تغییر خواهد کرد.
- اوراق با نرخ بهره ثابت
اوراقی هستند که در دوره‌های زمانی مشخص مقادیر ثابتی را در تاریخ معین به افراد پرداخت می‌کنند.
- اوراق استصناع
استصناع از نظر فقهی و حقوقی قراردادی است که یکی از طرفین قرارداد در مقابل یک مبلغ مشخص، ساخت و تحویل پروژه‌ای معین را در یک زمان مشخص برای طرف مقابل به عهده می‌گیرد.
این اوراق از انواع اوراق بهادار با بازدهی ثابت می‌باشد که هدف از این اوراق ایجاد ابزاری برای تامین مالی پروژه‌های مختلف می‌باشد، درواقع این اوراق برای سفارش ساخت انجام می‌شوند و ناشر بر اساس قرارداد منعقد شده برای سفارش ساخت آن را منتشر می‌نماید.
- اوراق منفعت
اوراق منفعت از انواع اسناد مالی است که دارنده آن بر مقدار معینی از خدمات یا منافع آینده یک دارایی بادوام مالکیت دارد که در ازای پرداخت مبلغ معینی به او منتقل می‌شود.
اوراق منفعت را می‌توان مانند حق اقامت در یک هتل یا حق بهره‌مندی از خدمات یک دانشگاه در یک سال تحصیلی در نظر گرفت.
اوراق مشتقه
با توجه به مطالب ذکر شده در محتوای اوراق مشتقه این اوراق، دسته‌ای از ابزارهای مالی هستند که ارزش خود را از کالای فيزیکی دیگری که دارایی پایه شناخته می‌شود، می‌گيرند.
دارایی پایه می‌تواند سهام، کالا، بورس‌های خارجی، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
در اقتصاد مالی مشتقات مجموعه ابزاری هستند که دارای خصوصیات مشترک می باشد.
این واژه بر کلیه ابزارهای قابل معامله در بورس و فرابورس که مرتبط با معامله اوراق بهادار، ارز، نرخ بهره، کالا و… باشد، اطلاق می‌شود
علت نام گذاری اوراق مشتقه این است که ارزش آن‌ها مشتق از قیمت دارایی پایه آن‌ها است.
یعنی با افزایش قیمت مورد موضوع قرارداد، ارزش ابزارهای مشتقه افزایش می یابد و با کاهش قیمت آن ارزش و قیمت ابزارهای مشتقه کاهش می‌یابد
انواع قراردادهای اوراق مشتقه
- قراردادهای سلف
- قراردادهای آتی
- قراردادهای اختيار معامله
- قراردادهای معاوضه
قرارداد سلف
قرارداد سلف، قراردادی است که به منظور خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آینده، با قيمت مورد توافقی که طرفین هنگام امضاء قرارداد تعيين می‌کنند، بين دو طرف در خارج از بورس منعقد می‌شود.
قرارداد سلف از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین قراردادهای مشتقه تلقی می‌شود.
قرارداد آتی
این قرارداد توافقی است که بين دو طرف در بورس، به منظور خرید یا فروش مقداری معين و کيفيتی مشخص از یک دارایی، در زمان مشخصی در آینده با قيمت مورد توافقی که هنگام امضای قرارداد تعيين میگردد، منعقد می‌شود.
قرارداد اختيار معامله
این قرارداد دارای دو طرف است.
- خریدار اختيار معامله و قرارداد آن
قراردادی است که به دارنده آن حقی جهت خرید یا فروش یک دارایی پایه، در زمانی مشخص و قيمتی معين در آینده بدون اینکه اجباری در معامله وجود داشته باشد را می‌دهد.
- فروشنده اختيار معامله و قرارداد آن
قراردادی است که طبق آن اگر خریدار تقاضای اجرای تعهد فروشنده را بنماید، فروشنده موظف به اجرای تعهد و فروش دارایی به خریدار می‌باشد.
در این قرارداد، فروشنده مبلغی را بعنوان پشتوانه قيمت معامله بنام حق بيمه از خریدار دریافت می‌کند.
قرارداد معاوضه
قراردادهای معاوضه همانطور که از نام آن‌ها مشخص است همان معاوضه کالا با کالا می‌باشد.
طبق مواد تعریف شده در قانون مدنی معاوضه عقدی است که به وسیله آن یکی از طرفین مالی می‌دهد، در عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ می‌کند، بدون توجه کردن به اینکه یکی از طرفین مبیع و دیگری ثمین باشد.
مبیع در در اصطلاح فقهی به معنای چیزی است که مورد بیع است و آن چیزی است که بیع بر آن تعلق می‌گیرد یعنی مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد.در مقابل مبیع، ثمین به معنای گران قیمت و باارزش است.
به پایان مقاله اوراق بهادار رسیدیم، امیدواریم این مقاله مفید واقع شده باشد.
ممنون از همراهیتان.
مجموعه AccTrain طی سالها تلاش ارايه کننده انواع نرم افزارحسابداری موجود در بازار می باشد،.
مفتخریم پاسخ گوی نیاز شما باشیم .
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مالیات و مباحث مالی با ما همرا باشید.
مباحث مرتبط :
- تا چه میزان با سیستم های نرم افزار حسابداری سپیدار آشنایی دارید؟
- همه چیز درباره بستن حساب ها در نرم افزار سپیدار
- تعدیلات سنواتی چیست ونحوه ثبت تعدیلات سنواتی در دفاتر؟
- با نرم افزار حسابداری سپیدار بیشتر آشنا شوید
- معرفی نرم افزار مدیریت مکانیزاسیون انبار
- نکات مهمی که در خصوص حسابداری انبار باید بدانید
- پولشویی و داستان پول های کثیف !!
- صفر تا صد حسابداری فروشگاهی و معرفی نرم‌افزار آن
- سیر تا پیازه گواهی سپرده و انواع آن
- حسابداری ارزهای دیجیتال : از سکه‌های فلزی تا بیت کوین
