اطلاعات حسابداری و مفاهیم عمومی آن چیست؟
تعریف حسابداری:
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی یک سازمان را جمع آوری، تجزیه و تحلیل، اندازه گیری، ثبت، طبقه بندی و تلخیص می کند.
در نهایت این اطلاعات را در قالب گزارش هایی مفهوم پردازش نموده و در اختیار استفاده کنندگان اطلاعات قرار می دهد.
استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری
استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری به اشخاصی اطلاق می شود
که انتظار می رود در مورد اطلاعات حسابداری گزارش شده قضاوت کنند و یا برمبنای آن تصمیماتی اتخاذ نمایند.
به طور کلی استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری رامی توان به دو گروه زیر طبقه بندی نمود:
۱-استفاده کنندگان درون سازمانی
اشخاصی هستند که نیاز آن ها به اطلاعات جهت برنامه ریزی وکنترل عملیات سازمان و اداره منابع آن بوده وتصمیمات آن ها بر عملیات داخلی سازمان اثر مستقیم دارد.
استفاده کنندگان درون سازمانی عمدتا سطوح مختلف مدیریت سازمان می باشند.
۲-استفاده کنندگان برون سازمانی
اشخاصی هستند که با استفاده از اطلاعات دریافت شده،درباره رابطه خود باسازمان تصمیم گیری میکنند. اطلاعات مورد نیازاستفاده کنندگان برون سازمانی متفاوت و متنوع بوده
و لذا تصمیماتی که توسط این گروه اتخاذ می شود نیز بسیار متفاوت و گوناگون است.
مهمترین استفاده کنندگان برون سازمانی، سرمایه گذاران (بالفعل وبالقوه)،اعطا کنندگان تسهیلات مالی، تامین کنندگان کالاها و خدمات, مشتریان و دولت می باشند.
حسابداری و دفترداری
برخی از افراد تصور می کنند که حسابداری و دفترداری موضوع واحدی است.
اگرچه دفترداری لازمه حسابداری است اما در واقع دفترداری تنها در بر گیرنده ثبت رویدادهای مالی است ،بنابراین بخشی از فرایند حسابداری محسوب می شود.
بدین ترتیب می توان گفت که دامنه حسابداری بسیار گسترده تر از دفترداری است و حسابداران در مقایسه با دفتر داران باید دارای سطح دانش بالاتر و مهارت بیشتر باشند
و بتوانند گزارش های مالی را تجزیه و تحلیل وتفسیر نمایند.
شایان توجه است :
که امروزه بخش اعظم عملیات دفترداری با کمک رایانه ها انجام می شود.
تفاوت دفترداری با حسابداری:
برای تفاوت اصلی دفترداری با حسابداری می توان گفت، ثبت اطلاعات و مبادلات مالی در شغل دفترداری تعریف می شود
که این شغل، زیرمجموعه فعالیت های حسابداری به شمار می رود
درواقع می توان گفت
که ثبت اطلاعات مالی، اولین مرحله حسابداری به شمار می رود که قبل از تفسیر، طبقه بندی، تجزیه و تحلیل، گزارشگری و خلاصه سازی داده های مالی مطرح می شود.
انواع موسسات در حسابداری:
تعریف موسسه:
مؤسسه واحدی است که با نام و هدف معیین در مالکیت بحش عمومی و یا خصوصی یا ترکیبی از این دو قرار دارد
که به فعالیت های انتفاعی و غیر انتفاعی میپردازد و طرف معامله واقع میشود .
مؤسسه را واحد اقتصادی نیز میگویند.
طبقه بندی مؤسسات :
مؤسسات به سه گروه تقسیم میشوند:
۱- طبقه بندی مؤسسات از لحاظ مالکیت
۲- طبقه بندی مؤسسات از لحاظ هدف فعالیت
۳- طبقه بندی مؤسسات از لحاظ نوع فعالیت
طبقه بندی مؤسسات از لحاظ مالکیت:
۱-مؤسسات بخش دولتی(عمومی)
۲- مؤسسات بخش تعاونی
۳- مؤسسات بخش خصوصی
مؤسسه بخش دولتی (عمومی)
مؤسساتی که مستقیما و یا غیر مستقیم در اختیار دولت . نهاد ها و سازمان های عمومی یا شهرداری ها
قرار دارند و بقصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت میکنند
دودسته اند:
الف ـ سازمانهای دولتی ومؤسسات عمومی غیر انتفاعی
مثل وزارتخانه ها ، سازمان های مختلف دولتی ،شهرداری ها ،نیروهای نظامی و انتظامی و نهاد های غیر دولتی عموی مثل بنیاد مستضعفان و جانبازان و غیره.
ب ـ شرکتهای و سایر مؤسسات انتفاعی عمومی
مثل شرکت های دولتی و ملی شده ‘ بانکها ‘ شرکت های وابسته به آنها ‘شرکتهای تابع بنیاد های مستضعفان و سازمان تامین اجتماعی و شهرداری ها.
مؤسسات بخش تعاونی
و احد هایی هستند که با خود یاری کمک و همکاری متقابل عده ای از اشحاص حقیقی و یا حقوقی تشکیل و بقصد نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء خود فعالیت میکنند
دو دسته هستند:
ـ شرکت های تعاونی
مثل شرکتهای تعاونی روستایی،کارگری، مسکن، مصرف ،توزیع و تولید.
ـ اتحادیه های تعاونی
فرق بین شرکتهای تعاونی و اتحادیه های تعاونی:
شرکت های تعاونی توسط عدهای از اشحاص تشکیل میشود
در صورتی که اتحادیه تعاونی توسط اتحاد تعدادی از شرکت های تعاونی تشکیل میشود.
مؤسسات بخش خصوصی
کلیه واحد هایی که در مدیریت و مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارد به قصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت می کنند دو دسته هستند:
ـ مؤسسات انتفاعی خصوصی
الف : مؤسسات فردی:
که سرمایه آن متعلق به یک شخص حقیقی است
مثل فروشگاه ها تعمیرگاه ها و واحد های صنفی مطبها و غیره.
ب:شرکت های خصوصی:
که سرمایه آن متعلق به چند شخص حقیقی است و طیق قانون تجارت و قوانین موضوعه فعالیت میکنند
مثل انواع شرکتهای سهامی ،با مسؤلیتهای محدود ،تضامنی،نسبی، مختلط.
پ : مؤسسات انتفاعی غیر تجاری :
برای انجام دادن خدمات حرفه ای و جلب منافع مادی و تقسیم آن بین اعضاء وسیله دو یا چند نفر تشکیل میشود مثل دفاتر حقوقی ، دفاترحسابرسی،دفاترفنی، کلینیکهای پزشکی و غیره.
ج : مؤسسات غیر انتفاعی خصوصی:
این گونه مؤسسات توسط شخص یا گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی در جهت پیشبرد هدفهایی
که در مجموع در راستای منافع جامعه است تشکیل میشود .
مثل مؤسسات خیریه عام المنفعه انجمنهای علمی ادبی فرهنگی.
طبقه بندی مؤسسات از لحاظ هدف:
نظر به اینکه هدف مالکیت یک مؤسسه عامل اساسی در نحوه حسابداری است از این نظر به دو دسته تقسیم می شوند:
۱-مؤسسات غیر انتفاعی عمومی و خصوصی
مؤسساتی هستند که بدون قصد انتفاع در جهت پیشبرد هدفهایی که در مجموع در راستای منافع جامعه است فعالیت میکنند مانند
الف) عمومی:
مثل سازمانهای دولتی : نظیر وزارتحانه ها ،شهرداری ها ،هلال احمر ،تامین اجتماعی ،دانشگاه ها و مدارس ،موزه ها ،بنیاد مستضعفان و جانبازان ، بنیاد شهید
ب)خصوصی :
مثل مؤسسات خیریه ،انجمهای علمی ،ادبی ،حرفه ای ، فرهنگی
۲- مؤسسات انتفاعی عمومی و خصوصی
ـ سازمانهایی هستند که توسط دولت ،یک یا چند شخص حقیقی و یا حقوقی عمومی یا خصوصی تشکیل میشوند و بقصد انتفاع به فعالیت تولیدی ، بازرگانی و یا خدماتی میپردازند.
دو دسته هستند:
الف ـ انتفاعی عمومی
مثل شرکت های دولتی ،شرکت های ملی شده ،سازمان های انتفاعی دولتی ،شرکت های تابع عمومی غیر دولتی و شرکت های تابع شهرداری ها.
ب-انتفاعی خصوصی
مثل شرکت های متلق به اشخاص ، موسسات انفرادی ،شرکت های تجاری شرکت های تعاونی و موسسات انتفاعی غیر تعاونی.
طبقه بندی مؤسسات از لحاظ نوع فعالیت:
مؤسسات از نظر نوع فعالیت به سه دسته تقسیم میشوند:
۱-خدماتی:
موسساتی هستند که خدماتی تخصصی و یا غیر تخصصی به مشتریان عرضه میکنند مثل بانکها ، هتلها ،سردخانه ها ، باربری ها و مسافر بری ها ، تعمیرگاهها، بیمارستانها و در مانگاه های خصوصی دفاتر فنی و مهندسی ،دفاتر وکالت و مشاوره ، دفاتر حساب رسی و آموزشگاه ها.
۲-بازرگانی:
مؤسساتی هستندکه به خرید و فروش نوعی خاص یا انواعی از مواد خام ،فرآورده ها و کالا ها ساخته شده اشتغال داشته باشد دو دسته هستند:
الف:عمده فروشان
ب:خرده فروشان
۳- تولیدی:
مؤسساتی هستند که کلاهای مصرفی یا با دوام را با بکار گرفتن سرمایه و نیروی انسانی و با استفاده از ابزار ها ماشین الات و تجهیزات ،می سازند و یا تولید می کنند و تولیدات خود را به موسسات بازرگانی یا به مصرف کننده می فروشند.
قلمرو حسابداری:
رشد و گسترش موسسات و تنوع فعالیت ها و پیچیدگی عملیات آن ها موجب گسترش قلمرو حسابداری و ایجاد رشته های مختلف شده است.
اهم رشته های تخصصی حسابداری بر حسب موضوع به شرح زیر می باشد:
۱-حسابداری مالی:
به بخشی گفته می شود که وظیفه آن گزارش اطلاعات مالی عمدتا برای استفاده کنندگان برون سازمانی است.
۲-حسابداری مدیریت:
بخشی است که وظیفه آن گزارش اطلاعات مورد نیاز مدیران جهت برنامه ریزی, ارزیابی و کنترل عملیات یک موسسه است.
۳-حسابداری بهای تمام شده:
بخشی است که وظیفه آن تعیین بهای تمام شده خدمات یا محصولات معین است و به آن حسابداری صنعتی نیز می گویند.
۴-حسابداری دولتی:
شاخه ای است که به شرح اصول، تشخیص، ثبت، تجزیه و تحلیل و گزارشگری رویدادهای مالی موسسات دولتی می پردازد.
۵-طراحی سیستم:
رشته ای است که فعالیت آن طراحی روش ها، دستورالعمل ها، فرم ها و دفاتر مورد استفاده جهت ثبت و نگهداری و پردازش اطلاعات حسابداری است.
۶-حسابرسی داخلی:
عبارت است از رسیدگی، ارزیابی و ارائه گزارش نسبت به عملیات حسابداری و سایر کنترل های مربوط به فعالیت یک موسسه توسط کارکنان آن.
۷-حسابرسی مستقل:
عبارت است از هرگونه رسیدگی به دفاتر و اسناد و مدارک توسط اشخاص مستقل از واحد مورد رسیدگی که به منظور ارائه اظهار نظر نسبت به صحت اطلاعات حسابداری انجام می پذیرد.
مفاهیم عمومی حسابداری:
هر رشته ای از دانش بر مفاهیم و قواعدی بنیادی استوار است و مطالعه و کار در هر رشته علمی مستلزم آگاهی از آن مفاهیم یا قواعد کلی است.
حسابداری نیز از این قاعده مستثنی نیست و دارای معیارها و قواعد خاص خود می باشد.
بدون آگاهی از مفاهیم عمومی نه می توان حسابداری را به گونه ای کار آمد به کار گرفت و نه می توان
گزارش های مالی منتج از آن را درک کرد.
از این رو
شناخت و آگاهی از مفاهیم حسابداری برای کلیه کسانی که با آن سرو کار دارند در درجه نخست اهمیت قرار دارد.
منظور از مفاهیم، مفروضات، اصول، قواعد و رویه هایی است که در طول زمان و در پاسخ به نیاز های بشری به اطلاعات مالی بنا شده و کم کم تغییر، تحول و تکامل یافته و مورد قبول همگان واقع شده است.
در مورد طبقه بندی مفاهیم عمومی حسابرسی اتفاق نظر وجود ندارد،
اما تقریبا در تمامی این طبقه بندی ها، چهار طبقه اصلی به شرح زیر دیده می شود:
۱-مفروضات بنیادی حسابداری:
دربر گیرنده آن گروه از مفاهیم حسابرسی است که جنبه زیر بنایی داشته و به نحو قابل ملاحظه ای بر اندازه گیری، ثبت و گزارش اطلاعات اثر می گذارند.
مفروضات حسابداری منشا و شالوده سایر مفاهیم و اصول حسابرسی است
و شامل فرض تفکیک شخصیت، فرض تداوم فعالیت، فرض دوره مالی و فرض واحد اندازه گیری می باشد.
۲-اصول اساسی حسابداری:
در بر گیرنده آن گروه از مفاهیم حسابداری است که جنبه عملی و کاربردی داشته
و رهنمود ها و مبانی لازم را برای شناسایی ، اندازه گیری، ثبت و گزارش اطلاعات مالی ارائه می کند.
اصول حسابداری شامل اصل بهای تمام شده، اصل تحقق درآمد، اصل تطابق هزینه ها با درآمد و اصل افشا می باشد.
۳-میثاق ها یا اصول محدود کننده:
میثاق ها یا اصول محدود کننده اصولی هستند که کاربرد اصول حسابداری را در چارچوب خاصی محدود می کنند و اثر تعدیل کننده بر حسابداری و گزارشگری مالی دارند.
این اصول محدود کننده شامل محافظه کاری و خصوصیات صنعت می باشد.
۴-رویه ها یا روش های حسابداری:
رویه ها یا روش های حسابداری شامل آن گروه از مفاهیم است که نحوه حسابداری انواع مختلف فعالیت ها، معاملات و عملیات مالی و گزارش نتایج عملیات و وضعیت مالی را مشخص می کند .
هر موسسه ای می تواند با توجه به شرایط و اوضاع و احوال برای کار حسابداری خود یک رویه را انتخاب و به طور یکنواخت از آن پیروی کند.
رویه های حسابداری حتی در شرایط همسان نیز ممکن است از یک موسسه به موسسه دیگر متفاوت باشد.
