اسناد تجاری چک ، سفته و برات و قوانین آن ها در سال 1399
اسناد تجاری از گذشته دور، ابزار کار بازرگانان بوده است. به مرور با پیدایش علم حسابداری و به علت ارتباط صد در صدی این علم با تجارت، شناختن این اسناد برای حسابداران ضروری شده است.
امروزه می توانیم شاهد پیشرفت معاملات در زمینه اسناد تجاری باشیم. سند های تجاری به ما کمک کردند تا بدون از دست دادن دارایی در لحظه، معامله کنیم.
اسناد تجاری مانند چک اعتبار اشخاص را نیز تضمین می کند.
در ادامه با این اسناد جالب و کاربردی، همچنین قوانین آن ها آشنا خواهیم شد.
چک
چک نوعی سند بازرگانی است که در ابتدای ورودش به صنعت معاملات به راحتی قابل استفاده و در دسنرس نبوده است.
چک زمانی صادر می گردد که دارنده حساب از داشتن موجودی کافی برخوردار باشد تا بتوانیم به جای حمل اسکناس، سریع و آسان تر بر امور کاری و معاملاتی در هر شرایط تسلط یابیم.
با این که استفاده از چک دارای شرایط خاص خودش می باشد اما چک یکی از مهم ترین اسناد تجاری در بین مردم و تجار است.
چک از اسناد تجاری است که به موجب آن، صادر کننده متعهد می گردد در زمان تعیین شده وجه تعیین شده در چک را پرداخت نماید یا می توان گفت :
چک ورقه ای است دارای ارزش مالی و در هنگام خرید یا پرداخت در آینده مورد استفاده قرار می گیرد و در برگه ای مخصوص نوشته می شود.
فرد جهت وصول آن به شعبه بانکی مورد نظر مراجعه نموده و مبلغ چک را به اصطلاح وصول می نماید.
هدف از تعریف نمودن چک در معاملات،
ایجاد جایگزینی برای پول و وسیله ای برای پرداخت های غیر نقدی یا غیر حضوری است.
نحوه و شرایط استفاده از چک
درج مبلغ چک
صاحب چک در همان ابتدا موظف است که نسبت به تکمیل آن یعنی درج مبلغ چک،وارد نمودن تاریخ مورد نظر و
در آخر امضا نمودن آن در محل مشخص شده اقدام نماید.
ارقام و متن موجود در چک باید به طور صحیح و بدون قلم خوردگی باشند.
اگر مشکلی در نوشتن چک به وجود آمد، می توان در پشت چک غلط های نوشته شده را به صورت صحیح وارد نمود.
چک تنها با امضا می تواند دارای اعتبار باشد و جایگزینی برای آن موجود نیست.
حتی اگر از درج مهر یا اثر انگشت استفاده گردد.
به همین علت هنگام مراجعه به بانک ابتدا امضای شخص مراجعه کننده را با امضای صاحب حساب تطبیق می دهند.
نوشتن مبلغ چک به صورت عددی و حروف الزامی است.
تاریخ چک
بهتر است چک برای همان روز صادر شود یا به اصطلاح چک روز باشد .
معمولا صادر کننده های چک برای این موضوع اهمیتی قائل نیستند و اقدام به صدور چک های وعده دار می کنند.
چک های وعده دار غیر قانونی نیستند اما بهتر است به صورت روزانه صادر گردند .
در تاریخ مشخص فردی که دریافت کننده چک می باشد به بانک مراجعه نموده و می تواند مقدار مشخص شده را از حساب جاری فرد صادر کننده کسر و دریافت کند.
چک به محض تحویل به کارکنان پرداخت می گردد البته در صورتی که چک برگشتی تشخیص داده نشود.
اگر شخصی که صادر کننده چک است برای بانک شرایطی در نظر گیرد، بانک و کارکنان در برابر آن مسئولیتی نداشته و کار خود را طبق روال معمول انجام می دهند.
ارکان چک
چک دارای سه بخش مهم است و افرادی که تمایل به استفاده از چک دارند الزامی است نسبت به رعایت این بخش از بحث چک کوتاهی نکنند
- صادر کننده چک : همان طور که از نامش پیداست، صاحب حساب همان دارنده و صادر کننده چک است که چک را تکمیل و امضا می کند تا از طرف خود، برای بانک دارای اعتبار و قانونی باشد.
- دارنده چک: علاوه بر صاحب حساب، کسی که چک با پشت نویسی به او قانونی منتقل شده نیز دارنده چک است .
- طبق مقررات تنها دارنده چک می تواند نسبت به برگشتنی بودن آن اقدام به شکایت کند.
- به هر دلیل اگر چک ، برگشتی شناخته شود تنها دارنده حساب باید به بانک برای رفع مشکل مراجعه کند. اگر حضور صاحب حساب ممکن نبود:
- وی ابتدا مشخصات فردی که به جای او به بانک مراجعه می کند را در چک پشت نویسی می کند تا فرد مورد نظر قانونی بتواند جهت رفع مشکل چک اقدام کند.
- محال علیه چک: محال در اسناد تجاری به معنای پول است و محال علیه یعنی محلی که پول چک در آن قرار دارد
- شاید چک بی محل به گوش تان خورده باشد که باید گفت چکی است که موجودی حساب آن خالی می باشد.
- صادر کننده چک از محال علیه می خواهد تا نسبت به پرداخت وجه چک به دارنده آن، اقدام کند.
انواع چک
تا اینجا با یکی از انواع اسناد تجاری یعنی چک و نحوه استفاده و فواید آن آشنایی پیدا کردیم . از آن جایی که تعاریف کلی بود، زمان آن رسیده که به بررسی دقیق تر چک بپردازیم.
چک عادی
در این قسمت با چک عادی آشنا می شویم.
اگر اهل ریسک نیستید این نوع از چک پیشنهاد نمی گردد زیرا :
- قابلیت صدور در وجه “سایر افراد” را داراست
- دارای اعتبار پرداختی نیست بلکه فقط باید به صاحب حساب اطمینان کرد.
توصیه می شود در مواردی از چک عادی استفاده کنید که نسبت به صاحب حساب شناخت کافی داشته باشید.
چک تضمین شده
در این نوع چک تضمین صددرصدی وجود دارد.
در صورتی توسط بانک صادر می گردد که مشتری تقاضا کند که تنها در وجه بانک صادر کننده یا یکی از شعبه های همان بانک می باشد.
چک تایید شده
چک تایید شده در مقابل چک عادی است و نسبت به موضوع پرداخت، از اعتبار بالاتری برخوردار است زیرا :
ابتدا بانک وجه چک را با توجه به حساب و کارکرد آن بررسی و تایید می کند تا از خطرات و سو استفاده های احتمالی جلوگیری گردد.
بدین صورت که ابتدا حساب صادر کننده چک را با توجه به مبلغ چک جدا و مسدود می کند و مبلغ مورد نظر را فقط به کسی که دارنده چک باشد پرداخت می کند.
چک مسافرتی
این نوع از چک هم توسط بانک صادر می شود که به آن تراول چک نیز می گویند چون مبلغ توسط بانک بر روی چک درج می گردد.
چک سفید امضا
چک سفید امضا تفاوت عجیبی با دیگر چک ها دارد و جالب است بدانید :
در این نوع از چک، نام دارنده، تاریخ و سایر اطلاعات درج نشده است.
تنها شباهت چک سفید امضا با دیگر انواع خود این است که توسط صادر کننده امضا می گردد.
چک مدت دار
چک مدت دار کمی متفاوت تر است یعنی در امروز صادر ولی برای مدتی بعد صادر می شود.
در این نوع چک، تاریخ سررسید و صدور آن متفاوت است. یعنی در تاریخ صدور و به محض صدور قابلیت وصول شدن را ندارد.
چک رمز دار یا بین بانکی
چکی است که به در خواست مشتری توسط بانک برای شعبه های مختلف در کشور صادر گردیده است.
در حقیقت سبب انتقال مالی از حساب بانکی به بانک دیگر شده و همان طور که از نامش پیداست دارای رمز می باشد.
قوانین جدید چک ها
ممنوعیت چک بر اساس سال 1399
- صدور و انتقال چک در وجه حامل
- صدور و انتقال چک به صورت فیزیکی
- صدور دسته چک برای افرادی که سابقه چک برگشتی دارند
- افراد ورشکسته و معسر
- هم چنین در سال 1399 باید زیر ساخت لازم جهت استعلام آخرین وضعیت صادر کننده چک فراهم شود.
- چک هایی که تاریخ صدور آن ها قبل از 21 آذر 99 باشد، تابع قوانین زمان صدور هستند
- اما از نظر قانونی از این تاریخ به بعد برای سال 99، چیزی به نام چک در وجه حامل وجود نخواهد داشت.
- کارشناس ارشد مسائل حقوقی بانکی در این مورد ذکر کرد:
نام و مشخصات ذی نفع و فردی که قرار است چک به وی منتقل گردد، باید در سامانه درج گردد .
اگر صلاحیت دریافت چک را داشت و ممنوعیتی برای او وجود نداشت، می تواند چک را به عنوان ذی نفع دریافت کند.
- لازم به ذکر است که تسویه چک نیز به همین روال و سیستم انجام می گیرد.
سفته
سفته از اسناد تجاری است که نقش صادر کننده آن، پرداخت وجه سفته در تاریخ معین است.
عناوین سفته
- محل پرداخت سفته
- تمبر مالیاتی
- تاریخ پرداخت
- مبلغ سفته
- تاریخ صدور
- مهر یا امضای صادر کننده
- نام نام خانوادگی صادر کننده
- محل سکونت صادر کننده
در موارد بسیاری نیز به عنوان تضمین مورد استفاده قرار می گیرد که نقش مهمی در معاملات را دارا می باشد.
این نوع از تضمین، بین کارگر و کارفرما صورت می گیرد.
موضوع مهمی که سفته را به محبوبیت بین کسب و کارها رسانده، این است که موضوع فقط قیمت و مبلغ سفته نیست.
شخص صادر کننده نیز باید سفته را طبق مقررات و مبلغ تعیین شده خریداری نماید.
برای مثال :
اگر شما نیازمند سفته ای به مبلغ صد میلیون ریال هستید، ابتدا باید مقدار سفته مورد نیاز را با توجه به نرخی که بر روی آن درج شده، پس از انجام محاسبات، پرداخت و خریداری نمایید.
قیمت هر ورق سفته با وجه به مبلغ اسمی متفاوت است به در قالب مالیات از خریدار اخذ می گردد.
سفته یک مبلغ اسمی نیز دارد، ارزش سفته را برای معاملات تعیین می کند و بر روی همان سفته نیز درج گردیده است.
با توجه به توضیحات ذکر شده، حال اهمیت سفته را به خوبی می توان درک کرد.
سفته را از کجا بخریم؟
خرید سفته کار سختی نیست و می توان از دکه های مختلف مانند دکه روزنامه فروشی نیز تهیه کرد.
اما با مراجعه به بانک از هر گونه خطر احتمالی مانند جعل و پرداخت بهای بیشتر، در امان بود.
قیمت سفته به چه صورت تعیین می گردد؟
قیمت سفته توسط مجلس شورای اسلامی تعیین و تصویب می شود.
تا سال 1394 به ازای هر دو میلیون تومان، شش هزار تومان به عنوان مبلغ بهای سفته پرداخت می گردید.
در سال بعد این نرخ به طور عجیبی کاهش یافت.
برخی علت آن را کاهش استفاده از این سند تجاری پیش بینی نمودند.
در سال 1399 به ازای هر یک میلیون تومان، 500 تومان در نظر گرفته شد.
این نوسان قیمت را افرادی ایجاد کردند که در خرید، فروش و چاپ سفته نقش داشتند.
تعرفه های رسیدگی به تخلفات اسناد تجاری در سال 1399
طبیعی است که با وجود این اسناد، افراد سود جو در این زمینه نیز اخلال ایجاد کنند. گاهی نیز بین طبقه ها مختلف جامعه و مردم ابهامات و تخلفاتی وجود دارد که لازم است توسط مقامات قضایی بررسی شود.
به این منظور هزینه ای از شخص حقیقییا حقوقی که درخواست بررسی داده دریافتمیشود.
در جدول زیر نرخ های سال 1399 قابل مشاهده است.
نکات مهم در ارتباط با تکمیل سفته
- تاریخ صدور سفته حتما باید درج گردد
- نوشتن مبلغ به صورت عددی و حروفی الزامی است
- باید نام فردی که سفته را به نفع او صادر می کنیم با مشخصات کامل نوشته شود
- در صورتی که سفته در بازار در حال گردش می باشد، به هیچ عنوان از عبارت وجه عامل برای تکمیل سفته استفاده ننمایید
- از سه روش قرار دادی، عند المطالبه و یا براساس مهلت معین، برای باز پرداخت سفته استفاده کنید
- اگر سفته فاقد مهر یا امضا باشد، به رسمیت شناخته نمی شود
- از صدور سفته بدون تاریخ و مبلغ خودداری شود
- اگر سفته فاقد محل پرداخت بود، مبنای محل پرداخت، محل صدور است
- چنانچه سفته فاقد محل صدور باشد، معتبر است ولی یک سند مدنی محسوب شده و اعتبار اسناد تجاری را ندارد
- اگر سفته در وجه شخص معینی صادر گردد، نام وی حتما باید درج گردد
برات چیست؟
برات نیز سند تجاری محسوب می شود.
برات سندی است که به واسطه آن، یک فرد از فرد دیگر تقاضا می کند تا مبلغی را به صورت حواله به شخص دیگری بپردازد.
به بیان ساده تر می توان گفت:
برات نوشته ای است که از طرف شخص طلبکار برای شخص بدهکار صادر می شود .
شیوه پرداخت برات نیز مانند چک و سفته است و در تاریخ مشخص فرد ملزم به پرداخت آن می باشد.
حال با اصطلاحات رایج در مورد برات کمی آشنا شویم:
برات نویس
شخصی است که برات را صادر می کند که به این شخص محیل نیز گفته می شود
برات گیر
شخصی است که موظف به پرداخت برات می باشد که به این شخص محال علیه نیز می گویند.
برات گیر می تواند پرداخت مبلغ برات را بپذیرد یا از پذیرفتن آن خودداری کند.
محال له
شخصی که مبلغ برات را دریافت می کند که به او محتال نیز می گویند.
برات از مهم ترین اسناد تجاری است و در معاملات بین المللی و داخلی کاربرد چشم گیری دارد.
در پایان اهمیت اسناد تجاری را بدانیم و بکوشیم تا با آگاهی مان، خطر هر گونه جرم و جعل و سو استفاده از اشخاص را از بین ببریم.
